25-4-2025 | Volle zaal bij Brenda Lelie, vertaalster van Moedermelk.
“Toen ik begon met vertalen had ik niet het idee dat mensen het boek zouden gaan lezen. En nu sta ik voor een zaal vol mensen die bijna allemaal het boek hebben gelezen. Dat vind ik wel bijzonder.’’ Brenda Lelie, vertaalster van Moedermelk, was in Beilen te gast op de Slotavond van Literatuurclubs Drenthe.
Voor zo’n honderd belangstellenden lichtte Lelie een tipje van de sluier op over haar werkwijze. Ook beantwoordde ze vragen en toonde ze een aantal fragmenten uit de verfilming van het boek, die niet eerder in Nederland te zien waren.
Lelie: “Als eerste stap heb ik woord voor woord vertaald wat er staat. Vooral bij langere zinnen was dat een hele puzzel. Daarna heb ik geprobeerd er iets moois van ter maken in het Nederlands.’’
Als voorbeeld nam ze de eerste zinnen in het boek. Letterlijk vertaald staat daar: 15 oktober 1969 ik herinner me niet. Ik dat kan niet me herinneren, hoewel mensen zijn, die beweren, dat zich verbeelden hun geboorte.
Dat werd in haar vertaling: “Ik heb geen herinneringen aan 15 oktober 1969. Ik kan me niets van die dag herinneren, hoewel er mensen zijn die beweren zich hun geboorte voor de geest te kunnen halen.”
Lelie woon nu vier jaar in Letland. “Mensen zeggen vaak: zo knap dat je dan al zo goed Lets spreekt. Dat valt tegen. Er is een groot verschil tussen een vloeiende conversatie en een boek vertalen. Bij vertalen kun je over elk woord lang nadenken. Alledaagse vragen waar je meteen een antwoord op moet geven, zijn soms veel ingewikkelder.’’
Lets is een moeilijke taal, bekende ze. De alfabetten lijken op elkaar. Maar het Lets kent bijvoorbeeld geen q, w, x en y. Daarentegen hebben andere letters soms streepjes erboven of haakjes eronder. Die tekentjes boven en onder de letters beïnvloeden de uitspraak. “Ik heb daar nog steeds moeite mee. Het Lets kent ook geen lidwoorden. Het is een heel compacte taal. De tekst in het Nederlands telt ongeveer dertig procent meer woorden.”
Moedermelk was het eerste boek ooit dat rechtstreeks uit het Lets in het Nederlands is vertaald. Inmiddels vertaalde Lelie een tweede boek, dat eind september verschijnt: Het bed met de gouden poot, van Zigmunds Skujinš, een van de belangrijkste Letse schrijvers van de twintigste eeuw.
Na afloop werd Brenda door een bezoekster verrast met een paar zelf gebreide sokken met Lets motief.