Sacha Bronwasser | Luister

Marie, een jonge student, vertrekt na dramatische verwikkelingen in 1989 halsoverkop uit Nederland. Ze gaat in Parijs aan de slag als au pair. De stad, de taal, het werk in een ingewikkeld Frans gezin: in alle opzichten een harde confrontatie. Haar volwassenwording, zo lang geleden, wordt opgerakeld door de aanslagen van 2015 in Parijs, waarbij een oud-docent betrokken is. In Luister ontwart Marie de knoop van haar eigen geschiedenis.

de Boekencommissie:

• Prachtig boek, blijft boeien tot het eind en dan wordt het een compleet verhaal.
• Grensoverschrijdend gedrag c.q. machtsmisbruik en de gevolgen daarvan, terroristische aanslagen, au-pair zijn in Parijs in de tachtiger jaren, een angststoornis hebben en voorgevoelens…
• Er is veel om over na te denken en te bespreken.
• Wat een boek zeg! Het verhaal is mooi opgebouwd en neemt je direct mee.

Damon Galgut | De belofte

Kort voor haar overlijden dwingt Amor Swarts moeder haar man een belofte af. Het jonge meisje is daarvan een stille getuige: hun zwarte hulp, Salomé, zal haar eigen huis krijgen, als dank voor jarenlange trouwe dienst. Amors vader heeft echter zijn eigen prioriteiten en de belofte wordt niet ingelost. Na zijn dood ontstaan nieuwe kansen, maar Amors broer en zus gaan hun eigen weg en blijven zich verzetten: Anton is lafhartig en maakt geen keuzes, Astrid is gefocust op haar eigen gewin. Amor blijft achter met een sluimerend schuldgevoel. Kan zij nog iets uitrichten of is het daarvoor te laat?

de Boekencommissie:

• Rake, trefzekere vergelijkingen, vaak humoristisch, vilein. In één adem uitgelezen.
• Mooie taal, verschillende ‘stemmen’, een helder beeld van Zuid-Afrika, leesplezier.
• Niet alleen het leven in Zuid-Afrika, de politieke en raciale spanningen, maar ook de prachtige inkijkjes in de levens van de drie hoofd- personen vind ik grandioos.

Gijs Wilbrink | De beesten

‘Ik wil niet veel zeggen, maar volgens mij ging het al mis met Tom Keller toen die twee ooms hem ’s nachts meenamen naar het bos en hem dingen lieten doen die een jongen van negen nog lang niet zou moeten doen.’ Zo begint De beesten, het romandebuut van Gijs Wilbrink. Het speelt zich af in de Achterhoek, te midden van motoren, stropers, nertsenfokkerijen en handeltjes die het daglicht niet kunnen verdragen. In dit mystieke grensland vol geheimen groeit Tom Keller op, jongste telg van de beruchtste familie van de streek, en gezegend met een van God gegeven talent voor de motorcross. Als hij jaren later plotseling verdwijnt, komt zijn opstandige dochter terug naar haar geboortegrond om hem te zoeken, met een dramatische familiereünie tot gevolg.

de Boekencommissie:

• Vanaf de eerste zin word je meegezogen in een Achterhoek-tragedie. Puik neergezette, bijzondere en toch ook gewone personages, heel zintuiglijk beschreven.
• Een oerverhaal in een oer landschap over een familie die staat voor alle families
• Eigentijds, beeldend. Een heleboel krachttermen (ook in dialect) bijgeleerd!

David Diop | Reis zonder terugkeer

De jonge botanicus Michel Adanson reist in 1750 af naar Senegal om de lokale flora te bestuderen. De Fransman bereidt zich voor op een tocht door het oerwoud, langs stammen die een taal spreken die hij niet beheerst, en waar tropische ziektes op de loer liggen. Maar als hij het eiland Gorée bezoekt, doet hij een ontdekking: deze plek van aankomst is voor miljoenen Afrikaanse tot slaaf gemaakten een plek van vertrek, zonder terugkeer. Als hij hoort over Maram, een jonge vrouw die vanuit Gorée wist te ontsnappen naar het vasteland van Senegal, verandert zijn plan. De reis wordt een zoektocht naar de talloze sporen en legendes die deze vrouw heeft achtergelaten. In plaats van aan zijn onderzoek te werken, schrijft hij in zijn notitieboekjes over de vriendschap met zijn gids Ndiak, over zijn twijfels aan de superioriteit van het Verlichte Europa, en over de prachtige Maram, die haar toekomst in eigen hand nam.

de Boekencommissie:

• Het verhaal wordt boeiend verteld en de spanning blijft aanwezig. Dat het gaat over mensen die echt hebben geleefd, maakt het lezen extra interessant.
• Thema’s: slavernij, onderdrukking, kolonialisme, man-vrouw, wat maakt je tot mens. Toch heel toegankelijk en veel gespreksstof.
• Je kunt het lezen als een bijzonder liefdesverhaal. Maar het gaat ook over grotere thema’s.

Juli Zeh | Onder buren

Stadsmens Dora verhuist in coronatijd met haar hondje vanuit Berlijn naar het platteland. Het leven in het kleine dorp is echter niet zo idyllisch als het op het eerste gezicht leek. Juli Zeh wordt beschouwd als een van de belangrijkste Duitse schrijvers van dit moment. Ze heeft al heel wat prijzen in de wacht gesleept.  Onze mening: Alle onderwerpen die heden ten dage spelen, komen op een boeiende wijze aan de orde. Het gaat over vooroordelen en angsten en over de kracht die we in ons hebben om onze menselijkheid te tonen. Dora komt uit een sfeer waarin mensen in hokjes zijn geplaatst en daar wil ze aan ontkomen.

Lisa Weeda | Aleksandra

Lisa Weeda reist in opdracht van haar 94-jarige grootmoeder Aleksandra naar Loegansk in Oekraïne, op zoek naar het graf van haar oom Kolja, die sinds 2015 is verdwenen. Lisa weet de grenspost van het oorlogsgebied te trotseren en in haar vlucht tuimelt ze terug in de tijd. Aleksandra is het verhaal van een familie tussen Oost en West die maar niet loskomt van een gebied dat nooit rust lijkt te vinden. Lisa Weeda is een Nederlands-Oekraïense schrijver. Ze werd uitgeroepen tot literair talent van het jaar 2022 in de Volkskrant. Aleksandra is haar debuutroman.  Onze mening: Een uitstekend geschreven prachtige en indringende debuutroman. Bepaalde passages benamen me de adem. Uitermate interessant. Mengeling van feiten en surrealistische verbeelding werkt goed. Een prachtig maar ingewikkeld boek. Een goede begeleiding via leeswijzer en lezing is gewenst.

Gerbrand Bakker | De kapperszoon

Simon is kapper in de Jordaan, in navolging van zijn grootvader en vader. Er is één klant met wie hij buiten de zaak contact heeft: de schrijver. De schrijver zoekt naar een onderwerp voor zijn volgende boek en wordt gegrepen door het verhaal van Simons vader, die is omgekomen bij de vliegtuigramp op Tenerife in 1977. Waarom stapte hij überhaupt in dat vliegtuig, en liet hij zijn zwangere vrouw achter? Onze mening: Boeiend, humoristisch, mooi taalgebruik. Een heel sterk punt: het vertellen van alledaagse dingen die toch tot nadenken aanzetten. ‘Ik heb hardop moeten lachen om dit boek, de humor en relativering vind ik sterke punten’.

Elif Shafak | Het eiland van de verdwenen bomen

Cyprus, 1974. Kostas en Defne ontmoeten elkaar heimelijk in de plaatselijke taverne, onder de vijgenboom. Dat is de enige plek waar zij, Turks, en hij, Grieks, elkaar ongezien kunnen treffen. Dan breekt de oorlog uit. Kostas wordt naar een oom in Londen gestuurd, Defne blijft achter. Tientallen jaren later probeert hun dochter Ada, na de dood van haar moeder, de geheimen van haar familie te ontwarren. Het enige aanknopingspunt dat Ada heeft, is een vijgenboom die in de achtertuin groeit. Elif Shafak (1971) schrijft zowel in het Engels als Turks en is de meest gelezen auteur van Turkije. Haar werk is in vijftig landen vertaald en ze won vele internationale prijzen. Onze mening: Prachtig boek, vooral door de afwisseling van verhalen, verteld door de vijgenboom die een centrale rol speelt in de liefdesgeschiedenis. Een prachtig meeslepend en rijk verhaal met diepgang. Een typerend voorbeeld van een cultuurconflict dat het leven van de hoofdpersonen en hun nageslacht blijvend beïnvloedt.

Hamnet | Maggie O’Farrell Een aangrijpend verhaal, geïnspireerd op het leven van de zoon van William Shakespeare. Het is het verhaal van een zoon van een handschoenenmaker die zijn hart volgt en zijn vaders regels aan zijn laars lapt, het verhaal van de vrouw voor wie hij valt, en hun familie. Een verhaal over moed, verdriet en liefde. De boekencommissie: “Het is echt smullen geblazen met deze aangrijpende, zinnelijke en meeslepende roman. Het verhaal van de vlo die de pest van Alexandrië naar Judith brengt is zo geweldig geschreven! Een boek dat je iedere lezer/leeskring gunt.”  |  

Omstandigheden | Koos van Zomeren In Omstandigheden verkent de ex-boekhandelaar Ronald Walraven zijn verleden, heden en toekomst. Een roman over vaderschap, teloorgang, ouder worden en de dood. Dat klinkt treurig, maar dat is het niet. Het is een meanderende roman, waarin de hoofdpersoon door zijn geliefde Alpen zwerft, eindeloos zijn wandelkaarten bestudeert, een hond met een zwak hart onder zijn hoede neemt en met humor ratelt over ouder worden. De boekencommissie: “Eerlijk, onopgesmukt, terloops. Originele formuleringen om klein en groter alledaags leed te verwoorden en de personages goed te leren kennen. En het gáát ergens over, met humor en leesplezier en veel ruimte voor herkenning en nabeschouwing!”  |  PowerPoint Presentatie bij de lezing van Klaas van der Schaaf over Omstandigheden  |  Ingesproken PowerPoint Presentatie (de complete lezing over Omstandigheden)

Het leven speelt met mij | David Grossman Dit boek is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Eva Panic Nahir, een joodse vrouw, geboren in Kroatië. Zonder Grossman te kennen nam zij contact met hem op en vertelde hem haar verhaal. Dat resulteerde in een 20 jaar durende vriendschap, tot aan haar dood in 2015. Het boek gaat over een joodse moeder in Kroatië die haar dochter achterlaat om haar Servische man, haar grote liefde, die in de Joegoslavische oorlog verdwenen is, te zoeken. Het gaat erover hoe moeder en dochter en inmiddels ook een kleindochter, elkaar weer vinden en vrede sluiten. De boekencommissie: “Een schitterend boek. Drie vrouwen nemen na een halve eeuw ruzie en onbegrip een drastisch besluit. Het is een prachtig beschreven verhaal, de pijn, elkaar liefhebben, vriendschap.”  |  PowerPoint Presentatie bij de lezing van Rudi Kamminga over Het leven speelt met mij  |  Ingesproken PowerPoint Presentatie (de complete lezing)

Wij zijn licht | Gerda Blees Net nadat de boekencommissie dit boek gekozen had, werd het genomineerd voor de Libris Literatuurprijs die in mei wordt uitgereikt én won het de Grote Boekhandelsprijs 2021. Het vertelt op zeer originele wijze het verhaal van een woongroep die besloot te stoppen met eten. Gebaseerd op waargebeurde feiten. De boekencommissie: “Wow! Je wordt meteen het boek ingezogen. Boeiend vanaf pagina 1. Aparte, originele, geestige aanpak. Goede spanningsopbouw. In één adem uitgelezen. Leesplezier!” | PowerPoint Presentatie bij de lezing van Willem Goedhart | Ingesproken PowerPoint Presentatie (de complete lezing)

Het Vijfde Boek

Wolgakinderen | Guzel Jachina

Wolgakinderen, een internationale bestseller van de Russische schrijfster Guzel Jachina. De geschiedenis van de ‘Wolga-Duitsers’, op indringende wijze verteld via het leven van Schulmeister Jakob Bach uit het dorpje Gnadenthal. Lees hier het verhaal van Henk de Roo bij dit mooie boek.

De kaalvreter | Machteld Siegmann

We starten in oktober 2020 met een knap debuut van een Nederlandse schrijfster. Een jong meisje wordt tijdens de oorlog ondergebracht bij een pleeggezin. Jaren later, bij de begrafenis van haar pleegmoeder, komt ze achter een vreselijk geheim over haar eigen moeder. Dat verandert haar leven. ‘Een beklemmend boek, tot het einde toe spannend, omdat je niet weet waar het naartoe gaat. Prachtig invoelend geschreven en duidelijke, heldere taal.’ Link naar de digitale presentatie van Klaas van der Schaaf | Link naar powerpoint presentatie zonder audio

Vallen is als vliegen | Manon Uphoff

Het tweede boek (bespreking in november 2020) is volgens velen hét literaire boek van het afgelopen jaar. De verteller kijkt terug op het misbruik door haar vader van haar en haar (stief)zusjes en de gevolgen daarvan. Ze vertelt haar verhaal niet recht toe recht aan, maar strooit de informatie in brokken door het boek op een toon die woede verraadt, maar die ook een grijs gebied aangeeft. ‘Heel knap, de tekst die Uphoff gebruikt, terwijl de boodschap en het verhaal drie lagen diep verstopt zitten. De vele literaire verwijzingen maken het daarbij extra boeiend. Ik had de behoefte om het direct opnieuw te gaan lezen. Dit boek vraagt wat meer inspanning van de lezers, maar het is de moeite waard.’ Link naar digitale presentatie van Willem Goedhart | Link naar powerpoint presentatie zonder audio

Lanny | Max Porter

En dan in januari 2021 het bijzondere jongetje Lanny. Samen met zijn ouders, de bewoners van een Engels plattelandsdorp, een oude kunstenaar en een tijdloos mythisch wezen bevolkt hij een bijzonder boek. Hier en daar dansen de zinnen erdoorheen. ‘Wat een verrassing, zowel vorm als inhoud! Klein maar fijn. Origineel, poëtisch, filosofisch, gelaagd, fantasierijk….. maar vooral ook liefdevol. Een mooi pleidooi tegen kleinzieligheid.’ Link naar de digitale presentatie van Rudi Kamminga

Op aarde schitteren we even | Ocean Vuong

En ten slotte, in maart 2021, is het tijd voor deze lange brief van een 28-jarige zoon aan zijn Vietnamese moeder die niet kan lezen. Een getuigenis van een problematische maar onmiskenbare liefde tussen een alleenstaande moeder en haar zoon en ook een genadeloos eerlijk onderzoek naar ras, klasse en mannelijkheid. ‘Een schitterende debuutroman van een intelligente Vietnamees-Amerikaanse schrijver; helder en prachtig taalgebruik, ingetogen, ontroerend, poëtisch, boeiend en interessant. Voor de leesliefhebber valt er veel te genieten. Ik vermoed dat een goede bespreking nog veel meer moois naar boven kan halen. Een aanrader voor onze club!’ Link naar de digitale presentatie van Esmé van den Boom

Het vijfde boek

Nobel streven | Frits van Oostrom

Het onwaarschijnlijke maar waargebeurde verhaal van ridder Jan van Brederode. Frits van Oostrom won met dit boek de Libris Geschiedenisprijs 2018. Hij geeft niet alleen een boeiende levensbeschrijving van Jan van Brederode, maar ook inzicht in het leven in de Middeleeuwen en een inkijkje in de keuken van de mediëvist. Rond 1372 kwam op het luisterrijke kasteel Santpoort Jan van Brederode ter wereld in de meest gezegende omstandigheden een kleine veertig jaar later sneuvelde hij roemloos, als ridderlijke huurling, in de fameuze Slag bij Azincourt. In een meeslepend verhaal reconstrueert Frits van Oostrom het leven van Jan van Brederode. Leeswijzer van historicus Willemien van Schaick  | Video van Frits van Oostrom

Huis in brand | Kamila Shamsie

De verhoudingen in een gelovig moslimgezin in Londen komen op scherp te staan wanneer een zoon naar Syrië vertrekt. Van dichtbij maken we mee hoe een jonge vent, opgegroeid in een Pakistaans moslimgezin in Londen, radicaliseert en naar oorlogsgebied vertrekt. En daar spijt van krijgt. Zijn tweelingzus, met wie hij altijd een zeer hechte band had, heeft er alles voor over om hem terug te halen.

De tweelingparadox | Nowelle Barnhoorn

Een jongeman worstelt met zijn tegenstrijdige gevoelens naar zijn tweelingbroer Mathis, de verteller, is een knappe en succesvolle fotograaf die de hele wereld afreist. Elke keer als hij thuis, in Friesland, komt, wordt hij geconfronteerd met de spiegel die daar altijd op hem wacht: zijn tweelingbroer Thomas die zes minuten na hem geboren is en door zuurstoftekort meervoudig gehandicapt en spastisch is. Presentatie De tweelingparadox | Recensiefragmenten bij De tweelingparadox

Blindganger | Michael Ondaatje

Vlak na het einde van de Tweede Wereldoorlog laat een moeder haar twee kinderen achter onder de hoede van een onbekende onderhuurder. Het is 1946, Londen: De veertienjarige Nathaniel en zijn zus Rachel zijn door hun moeder Rose achtergelaten bij een raadselachtige ‘voogd’ met de bijnaam De Mot. Ze groeien redelijk gelukkig op in de excentrieke wereld die De Mot creëert. Twintig jaar later reconstrueert Nathaniel zijn bijzondere verleden en het grote geheim van zijn moeder. Werkelijkheid, herinnering en verbeelding komen samen in deze roman. Tijdbalk bij Blindganger |  Presentatie Blindganger

De vrolijke verrijzenis van Arago | Tomas Lieske

Een vijftienjarig meisje dat in coma ligt, bedenkt een vrij en gelukkig leven met een vos, ontmoet in het Leidse Ehrenfesthuis geleerden en leert daar over natuur-, wiskunde en taal. Een roman op de grens van mogelijk en onmogelijk. Kijk en luister hier naar de digitale presentatie.

Gebrek is een groot woord | Nina Polak

Een jonge vrouw die zeilboten van welgestelde families over zee vervoert, verblijft enige tijd in een huis in Amsterdam, maar raakt daar steeds meer onthecht. “Het is duidelijk merkbaar, dat Polak deze roman met plezier heeft geschreven en ik heb hem met plezier en geboeid gelezen”. Presentatie Gebrek is een groot woord

Dagen zonder eind | Sebastian Barry

De Ier Thomas McNulty vlucht tijdens de hongersnood naar Amerika, waar hij samen met zijn partner dienst neemt in het leger en waar zij betrokken raken bij het uitmoorden van indianenstammen en later in de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865) belanden. “Ik kon het boek slecht wegleggen: uitermate fascinerend, mooie stijl, knap, warm, rauw. Heftig, ja, maar toch zeer de moeite waard.” Presentatie Dagen zonder eind.

Een onberispelijke man | Jane Gardam

Een bejaarde Britse rechter kijkt terug op zijn veelbewogen leven, vanaf zijn geboorte in Singapore tot zijn leven als eenzame, gepensioneerde weduwnaar nu. “Geestig, leerzaam, boeiend, psychologisch goed invoelbaar. Historisch interessant. Nooit geweten wat Raj-wezen waren, nu wél. Wat een goede vertelster!” Presentatie Een onberispelijke man

Wil | Jeroen Olyslaegers

Een man vertelt tegen het eind van zijn leven aan zijn achterkleinzoon zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog, toen hij hulpagent en dichter was in het door de Duitsers bezette Antwerpen. “Tóch weer die oorlog, maar nu vanuit een nieuw perspectief. Heel boeiend om het verhaal nu eens vanaf deze kant te horen te krijgen, van iemand die in het grijze gebied tussen “goed” en ‘fout” opereerde met de nodige gevolgen van dien.” Presentatie Wil – deel 1  | Presentatie Wil – deel 2

Het vijfde boek

Het huis aan het meer | Thomas Harding

Thomas Harding, een nazaat van een van de families die het huis bewoond heeft, beschrijft de geschiedenis ervan en de lotgevallen van de bewoners over een periode van 100 jaar. Daarmee beschrijft hij op een indringende manier een belangrijke periode in de Duitse geschiedenis. Het boek begint met het einde van de Eerste Wereldoorlog, de val van het Duitse keizerrijk en de Weimarrepubliek die daarna ontstond. De nasleep en de, achteraf gezien, onhandige afwikkeling van die oorlog vormden de kiem van de Tweede Wereldoorlog. Na die oorlog lag het huis aan de Oostduitse kant van de Berlijnse muur. Ook dat liet het huis en zijn bewoners niet onberoerd.

De bekeerlinge | Stefan Hertmans

Een christelijk meisje wordt verliefd op een joodse jongen en vlucht met hem, maar de godsdienststrijd die rond 1097 woedt, heeft dramatische gevolgen voor haar gezin. “Zo boeiend kan een geschiedenisboek dus ook geschreven worden. Ontroerend, spannend, heftig, leerzaam. Een verontrustende spiegel van onze tijd. Mooie constructie met verhaal van bekeerlinge en reis van Hertmans door elkaar gevlochten.” Presentatie De bekeerlinge

Het oude land | Dörte Hansen

Twee beschadigde vrouwen van Oost-Pruisische afkomst, ooit allebei om verschillende redenen gevlucht, vinden bij elkaar wat ze altijd gemist hebben, namelijk: familie. “Goed geschreven en door de structuur van de eerste tot laatste bladzijde boeiend.” Presentatie Het oude land

En ik herinner me Titus Broederland | Auke Hulst

Twee broers trekken door een apocalyptisch landschap om te ontsnappen aan een natuurcatastrofe en worden geconfronteerd met hun eigen turbulente zielenroerselen. Met een nieuwe taal schept de auteur een niet bestaande wereld. Presentatie En ik herinner me Titus Broederland

Eén nacht, Markovitsj |

In het Israël van voor WOII worden de rokkenjager Zeëv Feinberg en de onopvallende Yacob Markovitsj vrienden voor het leven. Op een lichtvoetige en humoristische manier worden tragische gebeurtenissen verweven in een beeldend en meeslepend verhaal. Inleiding bij Eén nacht, Markovitsj

Het vijfde boek

Tsjaikovskistraat 40 | Pieter Waterdrinker

Beschrijving van wat er gebeurde voor, tijdens en na de Russische Oktoberrevolutie in 1917, verpakt in de eigen levensgeschiedenis van de auteur. In een geweldige lezing tijdens literair festival Zomerzinnen 2018 vertelde Pieter Waterdrinker voor de SLD- en bibliotheekleden het boek nog eens dunnetjes over.

De ijsmakers | Ernest van der Kwast

Helemaal in het noorden van Italië ligt de vallei van de ijsmakers: een tiental dorpjes dat al generaties lang gespecialiseerd is in het bereiden van ijs. Volgens Giuseppe Talamini is het er zelfs uitgevonden. Zijn familie vertrekt elke lente naar de ijssalon in Rotterdam om in de winter naar de bergen terug te keren. Giovanni komt voor de keus te staan nog eenmaal het belang van de familie te dienen of definitief voor zichzelf te kiezen. Presentatie De ijsmakers

Aquarium | David Vann

De twaalfjarige Caitlin woont samen met haar moeder, die haar geld verdient als havenarbeider.  Iedere dag bezoekt ze na school het lokale aquarium, terwijl ze wacht tot haar moeder haar ophaalt. Daar ontmoet ze een oude man, die haar liefde voor de vissen lijkt te delen. Doordat hun vriendschappelijke band steeds sterker wordt, komt een duister familiegeheim aan de oppervlakte en dreigt de onvoorwaardelijke liefde tussen Caitlin en haar moeder gevaar te lopen. Lezing Aquarium

Muidhond | Inge Schilperoord 

Nadat Jonathan bij gebrek aan bewijs is vrijgesproken van tbs, trekt hij weer in bij zijn eenzame moeder, met het vaste voornemen een ander, beter mens te worden. Met groot inlevingsvermogen en een ijzingwekkende narratieve beheersing beschrijft Inge Schilperoord hoe Jonathan zich probeert aan te passen. Muidhond heeft een even onontkoombare als verrassende afloop. Deze debuutroman geeft op indrukwekkende en niet oordelende wijze inzicht in de denkwereld van een pedofiel.  Presentatie Muidhond

De levenden herstellen | Maylis de Kerangal

Een verhelderende inkijk in een met veel emotie en organisatievermogen omgeven sector van leven en dood. Dit boek zet aan het denken over kwesties als lichaam en geest, onze verantwoordelijkheid jegens onze medemens en over de vraag waar het leven eindigt en hoe we ons verzoenen met de dood. Een uiterst indrukwekkende, warme, invoelende, prachtig geslaagde roman. Presentatie De levenden herstellen

Pristina | Toine Heijmans

Een Nederlandse zelfgenoegzame repatriëringsambtenaar komt tegenover een innemende vernederlandste Kosovaars-Servische vrouw te staan. Actueel thema en heel informatief. Geen politiek boek. Mooie beeldspraak en een onverwacht happy end! Presentatie Pristina

Roxy | Esther Gerritsen

Een jonge vrouw wordt door de dood van haar man en diens minnares plotseling uit haar angstige, geïsoleerde en beschermde leven getrokken. Een ‘weduwenroman’, maar heel anders van inhoud dan je zou verwachten. Door de beknoptheid is het suggestief en roept het sterke lezersreacties op: is het wraak of meer vertwijfeling? Lezing Roxy | Presentatie Roxy

Het hout | Jeroen Brouwers

Een broeder is getuige van seksueel misbruik en vernedering van jongens in een pensionaat bij een mannenkloostergemeenschap, maar zwijgt hierover net als iedereen. Actueel onderwerp door een ‘ervaringsdeskundige’ op sublieme wijze in romanvorm weergegeven. Presentatie Het hout

Een handvol sneeuw | Jenny Erpenbeck

In 1902 sterft een babymeisje in Polen. De moeder is joods en de vader vertrekt naar Amerika. Deze roman beschrijft de mogelijke gevolgen als de baby was blijven leven. Een rijk en gelaagd boek. De schrijfster laat je met andere ogen naar gebeurtenissen in een mensenleven kijken. Geweldig veelzijdige roman. Lezing Een handvol sneeuw  | Presentatie Een handvol sneeuw

Ventoux | Bert Wagendorp

Een bijna 50-jarige misdaadjournalist en fietser keert met vrienden van vroeger terug naar Zuid-Frankrijk. Ventoux gaat over vriendschap, over verleden en heden, lief en leed. Een eigentijdse roman met korte, rake en geestige zinnen. Verloren vriendschap, verloren liefde zijn belangrijke thema’s. Presentatie Ventoux

De gele vogels | Kevin C. Powers

Een jonge Amerikaanse soldaat wordt tijdens de Irak-oorlog geconfronteerd met de dood van een van zijn kameraden en worstelt met de vraag of hij hiervoor verantwoordelijk is. Een anti-oorlogsboek in een verpletterende stijl, waarbij je door de poëtische schoonheid alle gruwelijkheden kunt verdragen.

Vele hemels boven de zevende | Griet op de Beeck

In deze debuutroman vertellen vijf personages beurtelings hun verhaal. Deze uiteenlopende personen vechten meer met zichzelf dan met elkaar in dit bestaan dat tegelijk belachelijk mooi en geweldig lastig is. Met oorspronkelijke observaties wordt een treffend beeld van de huidige Vlaamse maatschappij geschetst. Presentatie Vele hemels boven de zevende

We hebben nieuwe namen nodig | Noviolet Bulawayo

Een zwart pubermeisje groeit op in een sloppenwijk in Zimbabwe. Als ze naar Amerika is vertrokken, ervaart ze wat het is in een andere maatschappij te moeten leven. Op heel invoelbare, aangrijpende wijze wordt de problematiek van emigratie en ontworteling beschreven.

Post Mortem | Peter Terrin

‘Wegens nogal moeilijke tijden in de familie.’ De nog onbekende schrijver Emiel Steegman staat onder de douche als hem plots het ultieme excuus te binnen schiet om op het laatste moment te ontsnappen aan een opgelegd diner met een delegatie Estse collega’s. Het is een banaal zinnetje, vaag en tegelijk dringend. Een even intense als ingenieuze roman over de begeestering van een schrijver, de liefde van een vader en de angst van een man om na zijn dood zijn leven te verliezen. Presentatie Post mortem

Het boek Ont | Anton Valens

Met de overgang van de gulden naar de euro breekt voor Isebrand Schut de financiële ijstijd aan. Na oneervol ontslag als callcentermedewerker probeert hij zijn leven op de rit te krijgen door een zelfhulpgroep op te richten. Wanneer de flamboyante en bemiddelde organisatieadviseur Meckering uit Nieuw-Buinen zich bij de groep meldt, wordt Isebrand uit zijn inertie getild. Het Boek Ont is een bij vlagen hilarische, goed geschreven roman waar het talent van Anton Valens van elke pagina af spat.  Tevens een ode aan de ondergrondse toiletten op de Grote Markt in Groningen! Wandeling door Groningen nav Ont (foto’s Henk Sikkema)

Leven met de ster | Jirí Weil

Voormalig bankbediende Josef Roubíček woont op een armzalige zolderkamer in bezet Praag. Door zo min mogelijk op te vallen probeert hij het regime van nazi’s te overleven. Totdat op een dag een gebeurtenis hem doet beseffen dat zijn manier van overleven niet de juiste is. Dit boek  (1949) beschrijft op indringende en onorthodoxe wijze het lot van een joodse man tijdens de Tweede Wereldoorlog. De roman, een hoogtepunt uit het oeuvre van schrijver en journalist Jiří Weil (1900-1959), was in het communistische Tsjecho-Slowakije jarenlang verboden. Presentatie Leven met de ster

Het verdriet van de engelen | Jón Kalman Stefánsson

Een jongen – hij blijft naamloos – komt na een ijzige boottocht terug aan land. Hij rouwt om zijn beste vriend, die tijdens de boottocht om het leven is gekomen. Vertwijfeld en alleen zoekt hij een manier om zijn leven weer op te pakken en om het verlies te verwerken. Als de weken verstrijken ebt de impact van de gebeurtenissen wat weg. Hij wordt door Jens, de postbode, overgehaald om samen met hem post te bezorgen in een onbekend gebied. Jón Kalman Stefánsson (1963) werd geboren in Reykjavík. Hij behoort tot de grootste Europese schrijvers van deze tijd. In een poëtische en beeldende stijl schrijft hij over IJsland. Presentatie Het verdriet van de engelen

Grip | Stefan Enter Vier alpinisten die in hun studententijd in de Noorse Lofoten enkele klimtochten gemaakt hebben, komen na twintig jaar bijeen voor een reünie. Grip gaat over vriendschap, over reizen, over zelfinzicht, over vergankelijkheid en over de moeilijke en soms pijnlijke vraag of je het leven leidt dat je had willen leiden. Of de keuzes die je maakte wel jouw keuzes waren. Hoe het beeld dat je hebt van de ander zich tot die ander verhoudt.

De kaart en het gebied | Michel Houellebecq Een succesvol fotograaf ervaart in de eerste decennia van de 21e eeuw hoezeer vergankelijkheid en schone schijn zijn leven en kunst bepalen. De kaart en het gebied, winnaar van de Prix Goncourt 2010, is een licht weemoedige, onverwacht subtiele roman over leven en dood. 

Was je maar hier  | Graham Swift Als een Engelse campingeigenaar bericht krijgt dat zijn broer als militair in Irak is gesneuveld, denkt hij terug aan zijn jeugd die zij samen op de familieboerderij hebben doorgebracht. Jack wordt gedwongen om zijn diepste geheimen en meest verontrustende herinneringen onder ogen te zien. In Was je maar hier dringt Graham Swift tot de kern door van wat het betekent mens te zijn. 

Perfecte stilte | Thomas Verbogt Het leven van een 57-jarige filmmaker verandert grondig nadat hij in een steeg in elkaar is geslagen. Hij verbaast zich over zijn gedrag, hij is een ander mens dan hij dacht te zijn. En dat gaat knagen. Wat zegt het over hemzelf, en over zijn leven? Wat hij op orde dacht te hebben, blijkt een schijnvertoning te zijn. 

Tikkop | Adriaan van Dis

Vriendschap, liefde voor een taal en een land, een verstikkend vissersdorp in Zuid-Afrika en het redden van een verslaafde jongen. Een roman over verraad, maar ook over vriendschap en liefde voor een taal en een land. Het vertelt de geschiedenis van twee blanke mannen – de Nederlander Mulder en de Zuid-Afrikaan Donald – die als student betrokken raakten bij het internationale verzet tegen de Apartheid. Na veertig jaar halen ze de banden weer aan en verkennen hun gevoelens van weleer: er is een liefde gedeeld, er zijn vrienden verraden, idealen verloochend. 

Landen |Laia Fàbregas

Een oude Spaanse man zit in het vliegtuig naast een jonge Nederlandse vrouw. Ze raken met elkaar aan de praat. ‘Hij overleed tijdens de landing,’ zegt ‘zij’ aan het begin van deze puzzelachtige vertelling. En ze voelt de noodzaak om het houten kistje dat de man bij zich heeft,mee naar huis te nemen.  In afwisselende ‘hij’- en ‘zij’-hoofdstukken vertelt Laia Fàbregas een intrigerend verhaal van een zoektocht. Het is een verhaal over toeval en ongeluk, over je aanpassen in een nieuw land en over nostalgie, eenzaamheid en onvoorwaardelijke liefde.

De wand | Marlen Haushofer

Een vrouw staat op het punt een weekend door te brengen in de jachthut van haar nicht Luise, gelegen in een bergdal. Als Luise en haar echtgenoot na een avondje uit de volgende ochtend niet blijken te zijn thuisgekomen, gaat ze op onderzoek uit. Dan blijkt zich iets onverklaarbaars te hebben voorgedaan: het dal is door een glazen wand afgescheiden van de rest van de wereld. Glashelder en minutieus laat Haushofer een vrouw verslag doen van haar dagelijkse strijd met de elementen en zichzelf. 

Februari | Lisa Moore

Helen Oâ Mara lijkt een normaal leven te leiden: ze houdt haar huis schoon, ze oefent yoga en ze past op haar kleinkinderen. Maar in gedachten keert ze voortdurend terug naar haar overleden man Cal. Terwijl haar zoon worstelt met het vooruitzicht vader te worden, beseft Helen dat ze haar verdriet een plek moet geven in haar leven. Februari is een roman over liefde en verlies, over een nieuwe start maken zonder het verleden te vergeten. Het is een sprankelend en ontroerend boek.

Norrlandse Aquavit | Torgny Lindgren

De grand old man van de Zweedse literatuur Torgny Lindgren (1938) voert de lezer naar het Noordzweedse Västerbotten met zijn eigenzinnige inwoners. We leren het echtpaar Asta en Ivar kennen die in het vroegere huis wonen van de vrome Eberhard. Als Ivar een fles aquavit koopt, blijkt dat Eberhards oude kast nog zo’n fles bevat. Dan duikt de hoogbejaarde, beroemde opwekkingspredikant Olof Helmersson op. Per vouwfiets bezoekt hij zijn nu ontvolkt zendingsterrein. Hij stelt vast dat menige bekeerling inmiddels is overleden. De kapel doet nu dienst als dorpshuis. De eens zo charismatische Helmersson is inmiddels tot het inzicht gekomen dat God niét bestaat en wil zijn zendingswerk ongedaan maken. Met weinig woorden en wrange humor presenteert Lindgren een “geestige, onderhoudende, bitterzoete cocktail” (Trouw). 

Lea | Pascal Mercier

Met ‘Nachttrein naar Lissabon’ werd Pascal Mercier beroemd. Nu situeert hij de roman Lea weer in burgerlijke, goed opgeleide kringen. Twee mannen komen elkaar in Frankrijk tegen en besluiten samen-reizend naar Zwitserland terug te keren. De een, medicus, wordt toehoorder van het verhaal van de ander, de universitair docent en vader van Lea. De 8-jarige Lea heeft zich na de dood van haar moeder vol verdriet in een eigen wereld teruggetrokken. Het vioolspel van een straatmuzikante brengt een ommekeer in Lea wat leidt tot een bestaan als beroemd violiste. Haar vader stelt zijn leven in dienst van Lea’s muzikale carrière, maar glijdt af in een diepe eenzaamheid. Bij de poging opnieuw toegang tot zijn hoogbegaafde, labiele dochter te krijgen, raakt hij verstrikt in een misdaad.

De liefde dus | Joke J. Hermsen

In een knap gecomponeerde roman werpt schijfster/filosofe Joke Hermsen (1961) een licht op een duister jaar uit het het leven van de 18de-eeuwse schrijfster Isabelle Tuyll van Serooskerken = Belle van Zuylen. Getrouwd met de oudere, adellijke Charles de Charrière, vat zij een vurige liefde op voor een jongere man. Dat is wederzijds, maar hij is verloofd maar kan, om zijn vader, die verloving niet opgeven. Stukken dagboek, brieven, en verslagen van een boottocht naar Amerika wisselen elkaar af. Hermsen treft het toenmalige Nederlands en de sfeer aan de vooravond van de Franse Revolutie goed. De roman berust deels op bestaande bronnen en is informatief voor historisch en/of in feminisme geïnteresseerden.

Begeerte heeft ons aangeraakt | Bert Natter

Bert Natter, uitgever/auteur van kinderboeken, schrijft nu een roman voor volwassenen. We volgen de gekwelde Lucas Hunthghburth in zijn leven als conservator van Oude Muziekinstrumenten. Vooral tijdens de jaren daarvoor, als hij woont bij zijn vriend, de kunstenaar Ernst Zwier en verliefd wordt op een prachtig spelende klaveciniste. Tussendoor “speelt” de vuurwerkramp in Enschede die hem berooft van zijn beste vriend. Natter presenteert niet-chronologisch en vanuit een ik-perspectief een verhaal met bonte personages. Indruk maakt zijn kennis van oude muziekinstrumenten. De vele gebeurtenissen, het grote aantal bizarre personages en de ironische toon zorgen echter voor afstand tot de hoofdpersoon.

Misfit | Vincent Overeem

Deze roman gaat over twee vormen van liefde: die voor de broer en die voor de vrouw. De gepassioneerdheid van de 18-jarige hoofdpersoon voor zijn 20-jarige beeldschone vriendin Kaat wordt gehinderd door de snikhete zomerweken, zozeer zelfs dat er een breuk dreigt tussen de twee. Op den duur wordt steeds duidelijker hoe in werkelijkheid de herinneringen aan zijn ouderlijk huis en in het bijzonder aan zijn onnozele broer Krijn zijn eerste grote liefde bedreigen. De seksueel tot wasdom komende jongen heeft zich los gemaakt van het ouderlijk huis, maar een verschrikkelijke gebeurtenis met zijn broer beheerst en verlamt hem. Door Krijn wordt hij eenzaam, door Kaat komt hij bij zichzelf terug. Het verhaal bezit een goede spanningsopbouw met veel flash-backs, en is vlot geschreven. De spiegelmomenten tussen Krijn en Kaat in het verhaal zijn functioneel en overtuigend. Overeem (1974) heeft zich goed verplaatst in de mentaliteit van (verliefde) jonge mensen en heeft goed geluisterd naar hun spreektaal. Een zeer leesbaar romandebuut.

Godenslaap | Erwin Mortier

Godenslaap is de lijvigste roman die de veelgeprezen en -vertaalde Mortier (1965) in tien jaar tijd publiceerde. Een bijna honderdjarige vrouw beschrijft haar ervaringen rond de Eerste Wereldoorlog in Vlaanderen en Noord-Frankrijk om en aan het front. Ze neemt geen blad voor de mond, spaart niemand en schrijft alleen voor zichzelf. Schrijven lijkt obsceen wanneer men publiceert, zo persoonlijk en naakt is de waarheid die zij oproept. Op een hoger niveau gaat het verhaal over taal en werkelijkheid, over persoonlijke en algemene geschiedenis. Mortier schrijft het mooiste Nederlands dat bestaat. Hij behoort met Reve, Kellendonk, Elsschot, Lanoye tot de grootste stilisten van de laatste honderd jaar. Elke zin is een pleidooi voor de kracht van onze taal. Inhoudelijk staat zijn boek in de traditie van Proust, Claus en Lanoye, voor wat betreft de grote, zintuiglijke vertelkunst, die spreekwoordelijk wordt voor de beschrijving van een tijdperk. Meeslepend, onthutsend, poëtisch, diepgaand, erotisch, virtuoos, gevoelig en hard.

De witte tijger | Aravind Adiga

Balram Halwai heeft zich als slim jongetje via een chauffeursbaantje in Delhi opgewerkt tot rijke taxiondernemer in cyberstad Bangalore. Met dezelfde dubieuze middelen als zijn bazen. In terugblik toont deze hoofdpersoon van de debuut(brief-)roman de bezoekende Chinese premier het ware gezicht van het pseudo-democratische en economisch bloeiende India: corrupt en florerend door de slaafse, nog feodaal levende, armen. Een satirische, cynisch-geestige beschrijving van de sociale tegenstellingen. Adiga is journalist en woont nu in Bombay.

De Middagvrouw | Julia Franck

Heel boeiende en vaak ook aangrijpende roman in drie hoofdstukken met een proloog en een epiloog. Een moeder van joodse afkomst wil uit het naoorlogse door de Russen bezette Duitse gebied naar het westen vluchten en laat daarvoor haar nog jonge zoontje op een station achter. Zij heeft twee dochters, raakt steeds ernstiger verward en wil niets meer weten van haar ernstig gewonde man, een Duits officier, van wie zij ook op zijn sterfbed eigenlijk geen afscheid wil nemen. Haar dochters proberen haar naar vermogen bij te staan, maar moeten maar zien hoe zij een eigen bestaan kunnen opbouwen. Met de oudste lukt dit maar ten dele, ze heeft steeds meer behoefte aan verdovende middelen en krijgt een hechte relatie met een vriendin, die het ook al moeilijk heeft met zichzelf. De jongste blijkt uiteindelijk de sterkste. Als assistente in een apotheek kan zij haar zus aan het een en ander helpen, ze wil studeren, heeft haar eigen moeilijkheden, moet zich ten dele van zichzelf vervreemden en leidt in een voor haar oneigenlijke omgeving een tragisch bestaan. Een roman die zich vooral in Berlijn afspeelt. 

Kamtsjatka |  Marcelo Figueras

Een tienjarig Argentijns jongetje zit tijdens de militaire dictatuur (1976) met zijn familie in een vakantiehuisje. Voor het kind krijgt de werkelijkheid iets ontwapenends: ontsnappings-kunstenaar Houdini naspelen, dode kikkers uit de vijver plechtig begraven…. De lezer weet echter dat velen in de omgeving zo maar verdwijnen, meestal voor altijd. De titel verwijst naar het spel Risk, waarbij je in Kamtjsatka (= schiereiland in Rusland) Azië gaat veroveren, als je plots vanuit de rug wordt aangevallen. Dit derde boek van Figueras, ook journalist en scriptschrijver, werd met succes verfilmd.

Heb lief en zie niet om | Willem G. van Maanen

Roman in tweeluik: met in het eerste deel het verhaal van de ik-figuur, acteur tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam, en in het tweede deel een terugblik, veertig jaar na dato, op een onderduiktijd in een nonnenklooster, in monoloogvorm voorgedragen door de ‘foute’ acteur uit het eerste deel. In het boek vindt men het omgekeerde van wat de titel aanraadt: het is een en al terugblik, en een acteur/auteur die zich, overrompeld door de complexe omstandigheden, onmachtig voelt de juiste keuzes te maken “.. omdat, als het erop aankwam, ik in wat liefde heet tekortschoot.” (75) De acteur heeft zichzelf daarom ‘afgedankt’ (83, 193), trefwoord uit de monoloog. Het tweeluik biedt het ingenieuze en dubbelzinnige verhaal van een rasverteller, geschreven in krachtige, melodieuze zinnen. In een radio-interview met Wim Brands van VPRO’s De Avonden stelde de auteur (1920) dat hij met dit boek zijn laatste roman schreef. Hij heeft hiermee de kroon gezet op zijn toch al vele malen bekroonde oeuvre (o.a. de Constantijn Huygensprijs in 2004.

Dit verhaal  | Alessandro Baricco

Het leven van hoofdpersoon Ultimo Parri van 1904 tot 1969. Zijn vader maakt van zijn boerderij een garage. Met graaf Ambrosio werpt hij zich op de jonge automobielsport. Na de pioniersperiode van de autoraces schildert Baricco (1958) een cruciaal moment in de W.O.I: de nederlaag bij Caporetto. Dat deel wordt verteld door de vader van een gefusilleerde kapitein. Ultimo duikt op in de USA, waar hij piano’s repareert en verliefd wordt op Elizaveta. Zij schrijft in haar dagboek hoe zij later in Engeland Ultimo’s perfecte circuit ontdekt. De ingewikkelde roman focust op het probleem orde-chaos.

De duif en een jongen | Meir Shalev

De nieuwe roman van de Israëlische auteur Meir Shalev is een weergaloos boek. Het is het verhaal over het verlangen naar een thuiskomst. Thuiskomst van duiven die zo’n pregnante rol in het verhaal spelen, maar ook van de toeristengids, gespecialiseerd in het rondleiden van vogelaars in Israël, Ja’ier Mendelson. Hij verliest zijn moeder, maar vlak voor haar dood verschaft zij hem de middelen om een eigen (t)huis te verkrijgen, zijn Amerikaanse vrouw te verlaten en uiteindelijk terug te keren naar zijn jeugdliefde. In het boek richt Mendelson zich in de tweede persoon tot zijn gestorven moeder. Het verhaal over haar jeugdliefde, een duivenhouder die omkwam tijdens de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog, de ongelooflijke conceptie van haar zoon, de verwikkelingen in de familie later, wordt in een knappe tijdstructuur – met spiegelingen en symbolische verwijzingen – verteld. Het bijpersonage Mesjoellam is ontroerend en onvergetelijk. Het Nederlands is mooi.

Streken | Natalie Koch 

Debuutroman van de Nederlandse musicologe (1966). De beroemde cellist Arthur Bronckhorst, een veertiger, ontmoet wanneer hij in Londen een master-class geeft de jonge zeer talenvolle celliste Chrissie. Hij biedt aan haar les te geven, maar wordt ook verliefd op haar. Tegelijk ervaart hij dat hij zelf over zijn muzikale top heen is. De relatie die hij met Chrissie krijgt, raakt al spoedig verstoord. De geschiedenis, waarin het cellospelen een centrale rol speelt, ontwikkelt zich verder in de richting van berusting en verzoening, waarbij het meeste wel op zijn plek valt. Het verhaal wordt met veel inleving en goede waarnemingen verteld. Maar wanneer eenmaal de verrassingen in het plot achter de rug zijn, zakt het af en toe in.

Een mooie dood | Gil Courtemanche

De zestiger André, acteur, doet verslag van het kerstdiner bij zijn ouders. Voor de (klein-) kinderen een verplicht nummer. Centraal staat de tirannieke vader. Zijn gezondheid is broos. Hij moet zijn eetgedrag matigen, maar (vr)eet zich ongans. Dat is het dilemma voor de familie : hem afremmen of vrijlaten om van het kortere leven te genieten ? De echtgenote en één kleinzoon spelen cruciale rol

Een Frans leven | Jean-Paul Dubois 

Paul Bliek herinnert zich zijn leven tegen de achtergrond van de Franse politieke geschiedenis, tweede helft twintigste eeuw. Hij is een kind van de Vijfde Republiek, die ontstond in 1958, juist toen Pauls oudste broer overleed. Gehuwd met een dochter van rijke ouders, wordt Paul van sportjournalist natuurfotograaf. Als hij vader wordt, volgt er een aaneenschakeling van rampspoed, vooral in zijn familie.

Boven is het stil | Gerbrand Bakker

“Ik heb vader naar boven gedaan” en ook verandert Helmer het interieur van de boerderij. Tegen zijn zin leeft deze 55-jarige boerenzoon er al zijn hele leven. Hij nam de plaats in van zijn tweelingbroer Henk die op zijn negentiende overleed. Helmer probeert zijn mislukte bestaan een wending te geven.

Ultramarijn | Henk van Woerden

Een zintuiglijke vertelling over verlangen in krachtig, beeldend proza. Van Woerden was naast schrijver ook beeldend kunstenaar. Deze uitgave vertelt in drie afdelingen (van 1955 tot 2000) het verhaal van de Turkse Joakim, als puber betrapt met zijn halfzus Aysel, later befaamd luitspeler. Zijn hevige verlangen naar Aysel, die hij nooit meer zal zien, wordt tegen het einde van de roman ingevuld door de relatie die hij krijgt met de dochter van Aysel van wie hij niet weet dat het ook zijn dochter is. Op een hoger niveau gaat het verhaal over de confrontatie tussen westerse waarden en een mediterrane, mystieke samenleving waarin alles kan zolang het verborgen blijft. De poëtische omschrijvingen van muziek en landschap vragen om gevorderde lezers, hoewel het verhaal sterk genoeg is om de lezer snel te grijpen. Bekroond met de Gouden Uil 2006.

Het bevel | Leena Lander

Aan het eind van de Finse burgeroorlog (1918) levert een officier een vrouwelijke gevangene, met wie hij 8 dagen op een eiland heeft gezeten, af bij een militaire rechter. Die probeert erachter te komen wie ze is, wat ze gedaan heeft en wat er zich tussen de officier en haar heeft afgespeeld. Hij raakt steeds meer persoonlijk bij beiden betrokken. Lander (1955) is een vooraanstaande Finse auteur die de psychologie van haar personen veelal plaatst tegen de achtergrond van de (Finse) geschiedenis en gebruik maakt van thrillerachtige structuren. De thema’s zijn hier waarheid, trouw, liefde en eenzaamheid. Boeiende roman die tegenstrijdige innerlijke drijfveren van de mens blootlegt.

De geschiedenis van de liefde | Nicole Krauss

In dit boek komen drie verhaallijnen samen. Eerst die van de gepensioneerde slotenmaker Leo Gursky die als Pool een kluizenaarsleven leidt in Amerika. Hij schrijft een boek en stuurt dit naar zijn zoon die hem niet kent. De tweede verhaallijn is die van de 14-jarige Alma, genoemd naar iemand uit ‘De geschiedenis van de liefde’, een Spaans boek dat haar jong gestorven vader aan haar moeder gaf die nu het verzoek krijgt om het te vertalen. De laatste lijn is van Zvi Litvinoff die in 1941 van Polen naar Chili ging. ‘De geschiedenis van de liefde’ is zijn enig gepubliceerde werk. Leo en Alma vertellen zelf, het deel van Zvi komt via een verteller. Een indringend geschreven roman met joodse elementen. De auteur (1974) debuteerde twee jaar geleden met ‘Man komt kamer binnen’. In de pers wordt haar nieuwste roman vergeleken met ‘Alles is verlicht'(2002) van Jonathan Safran Foer, haar man. Het boek is opgedragen aan de vier joodse grootouders van de auteur ‘die haar het tegenovergestelde van verdwijnen hebben geleerd’.

De Engelenmaker | Stefan Brijs

Dokter Victor Koppe, embryoloog, vestigt zich na een wetenschappelijke carrière in zijn geboortedorp Wolfheim, bij het drielandenpunt Vaals. De dorpsroddels barsten los – over de dokter en zijn mismaakte drieling. In terugblikken wordt duidelijk dat de geniale, autistische Koppe zich tot levensdoel heeft gesteld een mens te klonen. Zijn kinderen verouderen snel en overlijden jong. De arts geeft zijn strijd echter niet op, getuige het dramatische, science-fiction-achtige slot van de roman.

Joe Speedboot | Tommy Wieringa

De derde roman van Wieringa is gesitueerd in Lomark, een beperkt en door verdere beperkingen bedreigd dorp in het oosten van het land. In dit dorp bevindt zich Fransje, een zwaar gehandicapte schrijver (in de loop van het boek blijkt de oorzaak), maar een van een tomeloze inzet voorziene dagboekenier. Het is een jongen met een willoos lichaam, maar met een weergaloos sterke arm (symbool voor het schrijverschap?). Als een meteoriet is de overrompelende, grenzen verleggende titelheld Joe Speedboot in het dorp gekomen en ook in het leven van Fransje. De lotgevallen en de Werdegang van vrienden worden verteld; de meest absurde scènes volgen elkaar op. Liefdesgeschiedenissen doen zich gelden; er is jaloezie onder vrienden; uitersten worden verkend en er zijn prachtige zijlijnen. Onder leiding van Joe Speedboot ontwikkelt Fransje zich tot vooraanstaand armworstelaar. In een krachtige, de verbeelding van de lezer vervoerende stijl, wordt een schitterend geïntensiveerde werkelijkheid beschreven.

Grijze zielen | Philippe Claudel

Verhaal dat zich afspeelt in een klein dorpje in het noordoosten van Frankrijk ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Het front is niet ver weg, maar raakt aanvankelijk het dorp niet. De moord op een klein meisje doet het dorp opschrikken. De procureur Destinat, die teruggetrokken leeft op zijn kasteel, is een van de verdachten. De verteller is zelf een inwoner van het dorp. Het verlies van geliefden door verschillende hoofdpersonen in de roman cirkelt rondom het centrale thema: wie vermoordde het meisje? De grijze zielen zijn de bewoners van het dorp: noch goed, noch slecht en niet echt levend, gevangen in herinneringen of ten prooi aan het noodlot. Weemoedig boek in observerende stijl. Philippe Claudel (1962), roman- en scenarioschrijver, won met dit boek de Prix Renaudot en de Grand Prix van de lezeressen van het vrouwenblad Elle.

De Vliegeraar | Khaled Hosseini

De welgestelde Amir en maatje Hassan, zoon van huisbediende Ali, hebben rond 1975 een mooie jeugd in de Afghaanse hoofdstad Kabul. Ze doen mee aan de vliegerfeesten, genieten van westerse invloeden, weten van de heersende politieke en culturele verhoudingen. Maar er gaat tussen Amir en Hassan iets heel erg mis en zij verliezen elkaar uit het oog. Na de Russische inval in Afghanistan (1980) vluchten vader en zoon naar de VS, waar ze een nieuw leven opbouwen. Amir gaat studeren en vindt de vrouw van zijn dromen. Maar alles verandert als een vroegere huisvriend hem in 2001 vraagt naar Pakistan te komen. Dan breekt de hel los. Geheimen worden prijsgegeven en via het nu vreselijke Kabul, waar de Taliban hun schokkende praktijken uitoefenen, keert een bijna gebroken Arim terug naar Amerika. De in Kabul als zoon van een diplomaat geboren, in 1980 naar de VS geëmigreerde schrijver heeft een prachtige roman geschreven, uitstekend opgebouwd, spannende en mooi in het Nederlands vertaald. 

De menselijke smet | Philip Roth

Slotdeel van een romantrilogie waarin de joods-Amerikaanse schrijver Philip Roth (1933) de biografie van het naoorlogse Amerika verbeeldt. Tegen de achtergrond van de Lewinsky-affaire spat de American Dream van hoogleraar en decaan Silk uit elkaar. Een vermeend racistische opmerking betekent het einde van zijn roemruchte loopbaan (des te pijnlijker omdat hij altijd verzwegen heeft zelf zwart te zijn), met de dood van zijn vrouw als gevolg. Na een periode van waanzin krijgt de 71-jarige Silk weer grip op het leven door een relatie met de 34-jarige Faunia, een analfabete schoonmaakster. In majestueus proza beschrijft Roth de slachtoffers van een hypocriete samenleving, allen bevlekt met de menselijke smet. Eerder verschenen ‘Amerikaanse Pastorale’ (1997; over het Vietnam-tijdperk) en ‘Ik was getrouwd met een communist’ (1998; over het McCarthy-tijdperk).

Paravion | Hafid Bouazza

In deze nieuwe roman van de opmerkelijke Nederlands-Marokkaanse schrijver (1970) worden drie generaties Baba Baloek beschreven. Paravion (ontleend aan de aanduiding op de luchtpost envelop) staat in deze roman voor een Amsterdam-achtige stad. Vanuit een Noord-Afrikaans dorpje zullen een grootvader, een vader en een zoon deze stad van het verlangen in diverse tijdslagen proberen te bereiken. De zoon, te midden van vrouwen opgegroeid, als laatste. Zij die hem voorgingen, voelen zich op de plaats van hun bestemming ongemakkelijk. Het verschil tussen culturen, verlangen en bestemming, de vrouw en de erotiek krijgen hierbij een belangrijke rol. Deze roman van verlangen speelt met de werkelijkheid. Archetypische voorstellingen (zoals opvoedende heksen, vliegende tapijten etc.) worden opgeroepen. De romanhandeling is niet altijd eenvoudig te volgen. Het zijn vooral de esthetiserende stijl, de sprookjesachtige werkelijkheidsweergave en de verbeeldingskracht die grote indruk maken.

Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht | Mark Haddon

De 15-jarige Christopher is autistisch. Wanneer blijkt dat de hond van de buurvrouw is vermoord, onderneemt hij een speurtocht die zijn leven op zijn kop zal zetten. Boeiende blik op de wereld door de ogen van een autist. Het vertelperspectief ligt bij Christopher zelf, zodat zijn gedrag, dat voor een buitenstaander onbegrijpelijk zal zijn, een eigen logica krijgt. De verhaallijn wordt regelmatig onderbroken door meer bespiegelende hoofdstukjes, waarin Christopher zijn visie op het leven geeft. Wiskundige problemen spelen naast het speurwerk een grote rol en worden vaak verduidelijkt door illustraties van de auteur. Illustraties, foto’s, schema’s, lijstjes en teksten in verschillende lettertypes geven ook visueel vorm aan Christophers wereld. De auteur heeft zich knap ingeleefd in zijn hoofdpersoon en weet zijn innerlijk leven overtuigend èn humoristisch weer te geven.

De pianostemmer | Daniel Mason

Edgar Drake is een 41-jarige Londense pianostemmer, die in 1886 opeens een vreemd verzoek van het Engelse ministerie van Oorlog krijgt. Het schijnt dat midden in de jungle van Birma (waar het Engelse koloniale bewind strijdt tegen Birmezen en Fransen) de excentrieke maar zeer succesvolle officier Anthony Carroll een prachtige maar ontstemde piano heeft staan, en nu moet Drake die gaan stemmen. Na een lange reis komt Drake bij Carroll aan, en daar raakt hij al spoedig onder de invloed van de betoverende jungle, van de charismatische Carroll zelf en van diens inheemse vriendin. Op het einde van het boek wordt Drake echter ruw uit zijn dromen wakker geschud, en moet hij zelf beoordelen wat Carroll eigenlijk voor mens was. De parallellen met de film ‘Apocalypse now’ (en dus ook met de basis daarvan, Joseph Conrads ‘Heart of darkness’) dringen zich op, maar deze perfect geschreven en zowel spannende als psychologisch boeiende debuutroman kan zeer goed op eigen benen staan.

De Kosmopolieten | Louise O.  Fresco

Eerste roman van Louise O. Fresco (1952), voormalig hoogleraar in Wageningen en nu werkzaam bij de wereldvoedselorganisatie van de VN in Rome. Met ‘de kosmopolieten’ is een groep studenten in Nijmegen bedoeld, links van allerlei snit. Van de vroegere grote woorden is in hun levensloop weinig te merken. Bruno was al een buitenstaaner, die zijn studie economie inruilde voor de muziek; hij noemt zichzelf ‘handelingsreiziger in melodieën’. De enige die haar ‘roeping’ trouw is gebleven, is Vera, met wie hij trouwde: zij de rechtlijnige, dogmatische wereldverbeteraar, op het laatst actief in Afrika, hij de halfslachtige, wereldvreemde kunstenaar, door de wereld trekkend. Het verhaal bestaat voor een deel uit brieven van ouders en andere betrokkenen na de dood van Bruno. Het realisme heeft helaas tot gevolg dat Fresco in haar taal de sporen vertoont van de mistige taal die zij de verbale helden van weleer toedicht. Ook is niet duidelijk of het portret van Vera’s rechtlijnigheid positief of satirisch bedoeld is.

Terug tot Ina Damman | Simon Vestdijk

Anton Wachter doorleeft in zijn eerste HBS-jaren vele gevoelens van frustratie en ontluikende liefde. De problemen van de intelligente, maar wereldvreemde jongen blijven hem niet bespaard en hij is het tijdelijk slachtoffer van de plaagzucht van zijn schoolgenoten. De eerste, bijna onbegrepen liefdesgevoelens voor het meisje Ina Damman veranderen zijn innerlijk leven en maken hem in zekere zin onaantastbaar. Het verwarrende in het leven van een puber is in milde en poëtische bewoordingen zeldzaam raak neergezet. Dit is het derde deel in de reeks Anton Wachter-romans, die als het hoofdwerk van Vestdijk beschouwd worden.

Onwetendheid |Milan Kundera 

Milan Kundera is van origine een Tsjechisch schrijver, maar in 1975 wegens de politieke situatie in eigen land naar Frankrijk geëmigreerd. Hij koos als thema voor zijn nieuwe roman de zwaarte van de terugkeer van een ‘ballinge’ naar eigen land, waar niemand geïnteresseerd blijkt in haar verhaal over de afgelopen jaren. Aan de hand van twee levens, die elkaar min of meer toevallig kruisen, en aan de hand van beschouwingen over essentiële momenten uit die levens, ontvouwt Kundera de complexe problematiek van emigratie, vervreemding en nostalgie, die dikwijls voortkomen uit iemands onwetendheid over de consequenties van zijn handelen. Kundera (1929) is vooral bekend geworden door de (ook verfilmde) roman ‘De ondraaglijke lichtheid van het bestaan’.

De hydrograaf | Allard Schröder 

Met deze won de Nederlandse schrijver (1946) in 2002 de AKO literatuurprijs. Het is een prachtige roman; een boek dat zich afspeelt op het grensvlak van de oude en de nieuwe tijd. In 1913 heeft de adellijke Franz von Karsch zich ingescheept op de viermaster Posen. Hij doet onderzoek naar de wetten van de zeegang. Heerlijk traag (alsof lange golfslag tot stijl geworden is) en stilistisch groots wordt het verhaal verteld van deze richtingloos levende man. Lethargisch bepaald door afkomst en stand, zijn in deze majestueus nietsdoende Duitser veel kenmerken van de overtollige mens uit de negentiende-eeuwse Russische literatuur verenigd. Gebeurtenissen onderweg naar Chili -hij wordt verliefd op een medepassagier- geven zijn leven een onverwachte wending. De vraag naar de zin van het bestaan van deze mens (en van ‘de’ mens in het algemeen), versterkt door het vertrekpunt van vertellen, 56 jaar na de dood van de hoofdpersoon, krijgt hier onvergetelijk gestalte.

Boetekleed | Ian McEwan  

Op een avond in 1935 denkt de 13-jarige Briony te zien dat haar zus Cecilia wordt aangerand door Robbie, zoon van de huishoudster en beschermeling van haar vader. Als ze later die avond een gestalte ziet wegrennen bij haar nichtje, denkt ze aan een verkrachting. Gedreven door haar schrijversambities, haar behoefte aan een verhaal, beschuldigt ze Robbie. Briony’s fout is van beslissende invloed op het leven van alle drie. Cecilia keert zich van haar familie af, Robbie moet na zijn gevangenschap naar Frankrijk om te vechten in het Britse leger dat bij Duinkerken aan de Duitsers tracht te ontkomen en Briony probeert haar schuld in te lossen door gewonden te verzorgen. Tot aan het korte laatste deel lijkt dit het verhaal. Maar dan bereidt McEwan (1948) zijn lezers een daverende verrassing en wordt dit niet alleen een roman over schuld en boete en de gruwelen van de oorlog, maar ook over het schrijven zelf, de kracht van het verhaal, de macht en verantwoordelijkheid van de schrijver. Een meesterlijk boek, spannend,  groot vakmanschap. 

Over de grens | Pat Barker

Tijdens een wandeling met zijn vrouw redt kinderpsycholoog Tom Seymour het leven van een jongeman die bezig is zelfmoord te plegen. Al gauw komt hij erachter dat hij de 23-jarige Danny van vroeger kent. Toen Danny tien jaar was, werd hij veroordeeld voor de moord op een oude vrouw. Tom heeft toen als getuigendeskundige een aantal keren met hem gepraat en een belastende verklaring tegen hem afgelegd. Tom, kwetsbaar door de moeizame relatie met zijn vrouw, krijgt weer contact met de hoogbegaafde Danny, die hem dwingt de gevolgen van zijn verklaringen destijds onder ogen te zien. Hoe komt een kind tot een moord? Is een kind verantwoordelijk voor zijn daden? Hoe kun je met zo’n verleden leven? Belangrijke vragen die aan de orde komen in deze indrukwekkende, met veel psychologisch inzicht geschreven, aangrijpende roman over een complex, gevoelig en actueel onderwerp. 

In de ban van mijn vader | Sandro Veronesi

De hoofdfiguur, die al in een existentiële crisis verkeerde, begint helemaal aan zichzelf te twijfelen door het verhaal van een vriend van zijn vader dat deze een Russische agent was en 50 jaar zinloos under-cover leefde. De hoofdfiguur weet nu echt niet meer of hij is die hij denkt dat hij is. Dit thema wordt op allerlei gebieden uitgesponnen. Alles blijkt anders te zijn. De enge vriend lijkt op het eind nog de meest betrouwbare figuur. De hoofdfiguur verwerkt deze ervaringen maar meteen in zijn nieuwe kinderboek. Hij krijgt er inspiratie door. Het boek is met veel fantasie geschreven, misschien te veel fantasie. Het afwisselen van het verhaal met hoofdstukjes uit het nieuwe kinderboek werkt bizar. De lezer heeft met een boeiend thema te maken, maar het verhaal heeft zoveel wendingen dat je af en toe denkt: wat nu weer. Geen boek dat je in een adem uitleest. De Italiaanse schrijver (1959) kreeg voor deze roman de Premio Campiello 2000.

Het bezoek van de lijfarts | Per Olov Enquist

“Op 5 april 1768 werd Johann Friedrich Struensee als lijfarts van de Deense koning Christian VII aangesteld en vier jaar later terechtgesteld.” Zo begint nogal laconiek de op historische feiten berustende roman van de bekende (amper in het Nederlands vertaalde) Zweedse schrijver (1934). Hij laat politiek, psychologie, macht en liefde versmelten tot een spannende handeling aan het Deense hof rond de geesteszieke koning. De toevallig aanwezige Struensee weet, gevoed door de verlichtingsideëen van Rousseau een machtsvacuüm te vullen en een ‘revolutie van boven’ door te zetten. Terwijl de koning steeds meer de greep op de werkelijkheid verliest, wordt de lijfarts ‘op bezoek’ niet alleen Deens alleenheerser maar ook geliefde van koningin Caroline Mathilde, die hem een dochter schenkt! Struensee geraakt in de destructieve maalstroom van de macht en na een gelukkige zomer op slot Hirschholm maakt een coup een einde aan het ’tijdperk Struensee’. Een dramatische  gebeurtenis uit de Deense geschiedenis, in beeldrijke taal. 

De tweede man | Doeschka Meijsing 

Leraar Grieks Robert leidt een vlak bestaan. Hij koestert zich in de schaduw van zijn door hem verafgode broer , de twintig jaar oudere Alexander die op Cyprus woont. Zijn leven neemt een andere wending als hij het bericht krijgt dat Alexander op sterven ligt. Op stel en sprong reist hij af naar het eiland, maar wanneer hij arriveert is zijn broer overleden en blijkt hij de erfgenaam van een aanzienlijk kapitaal, alsmede van een steen die een halve eeuw eerder door de minnaar van Alexander is gevonden in een grot bij Qumran, in de omgeving van de plek waar ook de Dode Zee-rollen ontdekt zijn. Die steen blijkt een kokertje bevatten met daarin een briefje van naar hij aanneemt Aristoteles aan Hephaestion, boezemvriend van Alexander de Grote. Met dat stukje papyrus reist hij allerlei universiteitssteden af, om klaarheid te krijgen. Je kunt het boek lezen als een avonturenroman, maar ook als een knap spel van verbeelding en werkelijkheid, een spel waarin het motief van de man in de schaduw, de tweede man, een belangrijke rol speelt.

Spijkerschrift | Kader Abdolah

De romans en verhalen over ontheemde, vluchtende figuren van Kader Abdolah (Iran, 1954) zijn geschreven in het Nederlands, niet zijn eerste maar zijn derde of vierde taal. En het moet gezegd worden: Abdollah doet iets met die taal. Hij creëert een eigenzinnig, beeldend, poëtisch Nederlands dat de lezer bij de kraag vat. Hoofdfiguur in deze lijvige roman is een doofstomme man die in de Iraanse bergen leeft. Met een eigengemaakte gebarentaal communiceert hij en hij ontwerpt zelfs een eigen spijkerschrift om zijn ervaringen op te tekenen. Na zijn dood komt het boek terecht bij zijn zoon die naar Nederland vluchtte. Die vervalt in zijn oude rol van tolk en hertaalt het boek naar een leesbaar schrift. Een ijzersterke, fascinerende psychologische roman over vaders en zonen, over liefde en dood, trouw en verraad, waarheid en leugen, met een sterke sfeerschepping en een rake karaktertekening.

Siegfried | Harry Mulisch

Hoofdpersoon van deze  roman  is Rudolf Herter, begin 70, schrijver. Hij is met zijn dertig jaar jongere vriendin Maria in Wenen, om de zojuist verschenen vertaling van zijn roman ‘De Uitvinding van de Liefde’ te promoten. Hij is gefascineerd door Hitler, “een onbegrijpelijke dode, die je haat”, zoals hij in een televisie-interview zegt. Als gevolg van deze uitspraak komt hij in contact met een hoogbejaard echtpaar dat in de jaren dertig op Hitlers buitenverblijf Berghof in de huishoudelijke dienst heeft gewerkt. Tijdens een bezoek aan hen vertellen zij hem iets dat hem bijna letterlijk van zijn stoel doet vallen. Als vanouds speelt Mulisch hier weer een spel met de werkelijkheid.  De toespelingen op gebeurtenissen uit zijn eigen leven zijn te talloos om toevallig te heten. Het enige verschil is dat Herter aan het eind van het boek het loodje legt.

Gloed | Sandor Marai

De Hongaarse schrijver (1900-1989), die volkomen vergeten in San Diego zelfmoord pleegde, is herontdekt. Deze roman dateert uit 1942. De oude generaal Henrik, die tientallen jaren eenzaam heeft geleefd, krijgt een brief van zijn jeugdvriend Konrad, die lang geleden naar de tropen was vertrokken nadat er tussen hem en Henrik iets was voorgevallen. Dit had te maken met Henriks mooie vrouw Krysztina, die kort voor Konrads vertrek met Henrik was getrouwd. In de brief kondigt Konr-d zijn bezoek aan. Henrik bereidt zich er zorgvuldig op voor en als zijn vriend verschijnt, ontvouwt zich in Henriks monoloog – Konrad luistert slechts – de tragedie die zich ruim veertig jaar geleden heeft afgespeeld. De roman heeft een spannende plot die uitstekend in elkaar zit en waarbij goed gebruik wordt gemaakt van het verschil tussen de beide vrienden (de ene soldaat, de andere kunstenaar) die samen een geheim delen. Een terechte herontdekking, lezenswaardig voor een ruim publiek.

De stad der blinden | José Saramago

Een heel land wordt opeens getroffen door een besmettelijke blindheid. De blinden worden allemaal bijeengebracht in een oud gebouw. Ze worden daar streng bewaakt door leger en regering, maar op den duur worden ook dezen blind. Degeneratie zet in en de wereld verandert in een zelfzuchtige strijd op leven en dood, in een hel. Op het eind kunnen de blinden weer zien. Saramago (1922, Nobelprijs 1998) is een van de belangrijkste hedendaagse schrijvers van Portugal. De stijl is zakelijk, helder en onpartijdig: een essay in romanvorm over de wreedheid en de slechtheid van de mens, in een prachtige vertaling. Het is een roman die op voortreffelijke en pijnlijke wijze laat zien hoe de mens onder bepaalde omstandigheden kan degenereren tot een egoïstisch monster. Angstaanjagend om te lezen hoe de mens zo dubbelblind kan zijn.

Publieke werken | Thomas Rosenboom

Met deze roman nam Thomas Rosenboom (1956) wederom een historisch onderwerp bij de kop om de lezer een genoegen te doen met vele staaltjes van zijn stilistisch vernuft. Deze keer koos hij het jaar 1888 als uitgangspunt voor zijn verhaal. Hoofdpersonen zijn de neven Christof Anijs, kinderloos apotheker te Hoogeveen, en Walter Vedder, vioolbouwer in Amsterdam, gescheiden en eveneens zonder nageslacht, beiden begin zestig. Het zijn typische Rosenboom-personages: zich superieur wanend aan de maatschappelijke stand waartoe ze behoren, hakend naar erkenning door hoger geplaatsten, bezeten van een ideaal, waarvan de vervulling schijnbaar binnen handbereik ligt, maar dat ze, mede door hun grenzeloze naïviteit en zelfoverschatting, op weergaloze wijze om zeep weten te helpen. Het is tragisch en komisch tegelijk. Ook in deze roman ritselt het van woorden en uitdrukkingen die reeds lang in onbruik zijn geraakt. Hun betekenis laat zich echter in de meeste gevallen uitstekend uit de context afleiden. 

In ongenade | J.M. Coetzee

Een hoogleraar literatuurwetenschap aan een technische hogeschool in Kaapstad, Zuid-Afrika, valt in ongenade na een affaire met een jonge studente waarvoor hij wel schuld erkent, maar niet bereid is berouw te tonen. Hij trekt zich terug op het platteland, op de boerderij van zijn dochter, voor wier manier van leven hij maar moeilijk waardering kan opbrengen. Na een roofoverval door drie zwarten, waarbij zijn dochter ook nog verkracht wordt, stort zijn leven in. Langzaam, met behulp van de door hem geminachte vrienden van zijn dochter, komt hij er weer boven op. De roman speelt duidelijk in de periode na de apartheid en het lijkt erop alsof de auteur een volledige omkering van de traditionele zwart-wit verhoudingen voorstaat. Coetzee heeft een heldere, compacte stijl. Deze roman, hoewel absoluut niet eenvoudig, is heel goed leesbaar.

De uren | Michael Cunningham

In deze op leven en werk van de Engelse schrijfster Virginia Woolf (1888-1941) gebaseerde roman komen in afwisselende hoofdstukken steeds drie personen aan het woord, die worstelen met hun gevoelens. Ten eerste is dat de nu in New York wonende 52-jarige lesbische moeder Clarissa, die door haar beste vriend, net als in Woolfs gelijknamige roman, ‘Mrs. Dalloway’ wordt genoemd. Dan is er Mrs. Woolf zelf, die in 1923 in de rustige Londense voorstad Richmond ‘Mrs. Dalloway’ aan het schrijven is, maar soms terug wil vluchten naar het bruisende Londen; en ten slotte is er de jonge Amerikaanse moeder Mrs. Brown, die in 1949 met behulp van de roman probeert een zinvolle invulling aan haar saaie bestaan probeert te geven.  Een originele en boeiende roman, waarin op een knappe manier de omstandigheden van Virginia Woolfs leven en van de hoofdpersoon uit ‘Mrs. Dalloway’ verwerkt zijn. Deze roman is niet alleen uitstekend opgebouwd, maar vat ook heel goed de essentie van Woolfs leven en werk. De vertaling is redelijk.

De Passievrucht | Karel Glastra van Loon

Verhaal verteld vanuit het perspectief van de hoofdpersoon, een man die verneemt dat hij zijn hele leven al onvruchtbaar is geweest. Hij vraagt zich daarom af van wie het kind is dat zijn vriendin ter wereld heeft gebracht (de moeder is al overleden). De roman verhaalt de zoektocht naar de verwekker van dit kind en we komen aan de weet hoe de moeder is gestorven. Na veel omhaal blijkt de vader van de man ook de vader van het kind. Hij raakt hierdoor aan de drank. Uiteindelijk vindt hij houvast in de biologie van de seks, aangevuld met enkele belerende passages uit de bijbel. De roman is vlot geschreven; de lezer blijft in spanning over wie de vader is. Enkele retrospectieve gedeeltes gaan over de ‘scene’ in Amsterdam eind jaren zeventig. Er zijn wat clichématig aandoende scenes met seks, drank en driehoeksverhoudingen, maar over het eigenlijke thema is duidelijk nagedacht. Bekroond met de Generale Bank Literatuurprijs 1999

Zuiderkruis | Pauline Slot

Een jaar na de dood van haar vriendin Floor Ponsioen begint Emma Schager aan de reis waarvan Floor niet terugkeerde: een fietskampeertocht door Australië, Nieuw-Zeeland en de Fiji-eilanden. Floor ging op reis na de dood van haar geliefde Julia. Of Floors dood een ongeval was of zelfmoord, is voor Emma een raadsel. Aan de hand van Floors notitieboekje en haar brieven volgt Emma de reis tot in detail. Haar zoektocht heeft echter vooral betrekking op het verleden. In de ruim twintig jaar van hun vriendschap voelde Emma zich vaak ‘de vriendin die altijd achterbleef’. Dat Floor zich nooit helemaal aan haar heeft gegeven, ontdekt ze zelfs nog tegen het eind van haar reis, als ze dingen te weten komt die een ander licht werpen op hun vriendschap. Pas als ze zelf aangekomen is op het Fiji-eiland in de buurt waarvan Floor verdronk, overwint Emma haar verdriet en keert haar levenslust terug. Een hecht gecomponeerde en goed geschreven roman over vriendschap, jaloezie, verraad en schuldgevoelens. 

De voorlezer | Bernard Schlink

De roman begint met een liefdesrelatie tussen een jongen van vijftien en een tramconductrice van zesendertig. Hij heeft haar na een ongelukje ontmoet, toen zij hem geholpen heeft. Na herstel van zijn ziekzijn zoekt hij haar enige keren op en belandt bij haar in bed. De verhouding wordt voortgezet en de jongen moet haar regelmatig voorlezen. Hij weet niet dat zij een analfabete is. Het duurt tot lang na de beëindiging van hun relatie voordat hij erachter komt dat zij voor de SS in een concentratiekamp heeft gewerkt. Het is een aangrijpend verhaal, waarin de spanning blijft aanhouden en soms beklemmend wordt. Het taalgebruik is soms ingewikkeld en doet wel geconstrueerd aan. Goed dat de roman in het Nederlands vertaald is,

De tuin van de samoerai | Gail Tsukiyama

Deze roman speelt in het begin van de Chinees-Japanse oorlog rond 1937. De zieke student Stephen Chan uit Kanton wordt naar het buitenhuis van de familie aan de kust gezonden voor herstel van tuberculose. Hier wordt hij verzorgd door Matsu, de zestigjarige huisbewaarder, die al zijn hele leven voor de familie werkt. Matsu neemt hem mee naar een kolonie van leprapatiënten. Hier maakt de hoofdfiguur kennis met Sachi, een vroegere relatie van een vriend van Matsu. Deze vriend heeft haar in de steek gelaten nadat ze door lepra is besmet. Matsu helpt haar in alles. Stephen krijgt inzicht in wat ware liefde inhoudt en in de manier waarop de mens zich kan verhouden tot negatieve levensaspecten als materialisme en oorlog, maar ook hoe hij kan kiezen voor natuur en harmonie. De titel van het boek verwijst naar de wijze waarop Matsu voor zijn omgeving zorgt. Een fijnzinnig boek. De schrijfster woont in Californië. Naast een vroegere roman ‘Zijdewerksters’ schreef ze korte verhalen en gedichten.

Amsterdam | Ian McEwan

Bij de crematie van een vriendin besluiten twee oude vrienden elkaar bij te staan bij het sterven, indien zij zelf niet meer in staat zullen zijn om over hun einde te beslissen.

Lijken op liefde | Astrid H.Roemer

Suriname, december 1999. De huishoudster Cora Sewa wil de raadsels oplossen die zijn blijven hangen rond de moord op An Andijk, de buitenvrouw van een politicus. Zij maakt een rondreis en ziet het verleden in een groot aantal flashbacks en getuigenissen aan zich voorbijtrekken. Heeft de politicus de moord gepleegd, of zijn vrouw, of de flierefluiter Onno Sewa die later zelf dood werd gevonden? En welke rol heeft haar eigen man, de natuurgenezer Herman, gespeeld? En waarom moet hij getuigen in het tribunaal over de decembermoorden? Zorgvuldig bouwt de schrijfster haar plot op en vervlecht het met elementen uit haar vorige roman, ‘Gewaagd leven’. Roemer (1947) peilt diep in de psychologie van de personages en vervlecht virtuoos veel uit de Surinaamse cultuur. Haar stijl is soberder geworden, maar nog steeds karakteristiek, vol metaforen. Wie moeite wil doen om het te lezen, vindt een mooi boek.

Het lied en de waarheid | Helga Ruebsamen

Achter de ik-figuur van Louise Benda gaat de auteur (Batavia,1934) schuil die haar jeugdherinneringen ordent en interpreteert. De helft (deel 1, 1938) betreft het leven van een Hollands gezin in Bandoeng: voor de vierjarige een paradijs, bevolkt door dag- en nachtmensen, waar onbegrijpelijke familieverhoudingen heersen en de natuur beheerst wordt door goden en demonen. De delen 2 en 3 spelen zich af tijdens een zeereis naar Nederland (1939) en de verbanning naar de grootouders in het kille Den Haag. Ten slotte duikt Louise met haar joodse vader onder in Waterland (deel 4). Het taalgevoelige kind wordt verdreven uit het paradijs en valt ten prooi aan onzekerheden, angsten en ontreddering. Als tienjarige eindigt ze haar zoektocht tussen droom en werkelijkheid, tussen lied en waarheid als eenling. De intensiteit van de belevenissen, de trefzekerheid van de karakteriseringen, de onderhuidse humor en de vaart van de vertelling maken deze roman tot een bijzondere belevenis.

De zwarte met het witte hart | Arthur Japin

Een magistrale en onthutsende historische roman, gereconstrueerd uit officiële en privédocumenten. In 1837 werden twee Afrikaanse prinsjes door de Nederlandse regering als onderpand in een illegale handelstransactie naar Nederland gevoerd en hier opgevoed. De ene prins past zich aan, wordt als een Nederlander, de ander probeert zijn Afrikaanse identiteit te behouden. Maar beiden gaan eraan ten gronde. Een van hen, prins Kwasi, vertelt in 1900 in flash-backvorm tijdens het schrijven aan zijn dagboek op Java hun beider trieste levensgeschiedenis. Hoogtepunt is zijn ontmoeting met hun ‘ontvoerder’, die de oorzaak van hun ondergang uit gewetenswroeging onderzocht. De prinsen bleken het slachtoffer van de toentertijd heersende opvatting dat het bestuur in Indië gebaseerd diende te zijn op de morele en intellectuele superioriteit van het blanke ras over het bruine. Deze boeiende, ontroerende, soms wrange roman is een indrukwekkende verbeelding van isolement en tragiek, en van morele inferioriteit bij het toenmalige Nederlandse gezag. 

De vier maaltijden | Meir Shalev

De oorspronkelijke titel van deze roman, die speelt in een klein dorpje in Israël, luidt vertaald: ‘Als één dag’. Dat verwijst naar het verhaal van aartsvader Jakob die vele jaren moest wachten eer hij mocht trouwen met de vrouw die hij liefhad. Het wachten viel hem niet lang, was hem ‘als één dag’. Dit boek gaat ook over een Jakob en zijn levenslange wachten op Judith. Het verhaal wordt verteld door Zejde, een jongen, ‘die niet kon besluiten op welke vader hij leek.’ Drie mannen, onder wie genoemde Jakob, zouden namelijk zijn vader kunnen zijn. Met tussenpozen van vele jaren bereidt Jakob vier maaltijden voor Zejde, tijdens welke de levensgeschiedenissen worden verteld van de vele personages uit het boek. Het joodse land en de natuur spelen een belangrijke rol in de vele verhalen die samen deze roman vormen. Shalev (1948) is een sublieme verteller, die vele verhaaldraden kunstig ineenvlecht. Hij is een van de belangrijkste Israëlische auteurs van dit moment. Een prachtig boek, doortrokken van joodse humor.

Wit zand | Kristien Hemmerechts

Er gebeurt heel wat in deze roman van Kristien Hemmerechts (1955): diefstal, overspel, een auto-ongeval met dodelijke afloop, kindermishandeling met fatale gevolgen, het optreden van neo-fascistische jongeren, het is slechts een greep. Voornaamste plaats van handeling is het vervallen hotel Le Bateau Guizzantois en zijn omgeving in het Noord-Franse kustplaatsje Wissant (in welke naam een echo van de titel te horen is). De eigenaar ervan heeft een Duitse bunker gekocht die hij wil inrichten als oorlogsmuseum. Een gescheiden vrouw, moeder van een zoon en een dochter, brengt er met haar minnaar, een weduwnaar, een nacht door, maar vertrekt de volgende morgen alleen naar huis. Vanuit het gezichtspunt van deze twee personen wordt het grootste deel van het verhaal verteld. Aan het slot, dat geen ontknoping is, komen allen bijeen in de eetzaal van het hotel voor een feestelijke maaltijd vanwege kerstavond. Door de geserreerde stijl en het ontbreken van ook maar een vleugje humor ligt het boek als een steen op !de maag.

Over de bergen | Gerrit Komrij

Een jongeman is het stadsbestaan beu en vertrekt naar een afgelegen gehucht “over de bergen” om zich daar te vestigen in een eens rijk huis dat hem en zijn broers over een aantal jaren uit een erfenis zal toevallen. Aanvankelijk brengt zijn verblijf in het huis hem een warme stroom geluk, maar na geruime tijd ontpopt een aantal dierbaren zich als intriganten. De man blijft ten slotte eenzaam achter en verwordt tot een schuwe bergbewoner, een slachtoffer. De roman nodigt uit tot het proeven van woorden en zinnen die voornamelijk dit wonderlijke land en zijn bewoners beschrijven. Pas tegen het eind manifesteert de intrige zich in volle duidelijkheid, hoewel er reeds voortdurend onheil dreigde. Soms verwoordt de schrijver via de hoofdfiguur gedachten en waarnemingen zo genoeglijk en knus dat je denkt met een parodie of een romantisch werk van doen te hebben; dit wordt echter opgelost aan het slot, als de kille werkelijkheid toeslaat. Een qua locatie, sfeer en compositie uitzonderlijk smaakvolle roman voor een groot publiek.

Huis van volmaakte eenzaamheid | Edna O’Brien

Een oude Ierse vrouw woont in een groot, afgelegen landhuis, waar ze met duidelijk afnemende krachten een eenzaam bestaan leidt. Ze denkt veel over haar leven, en vooral over haar ongelukkige huwelijk, dat tot haar verdriet kinderloos bleef. Opeens stapt een gewapende IRA-man haar wereld binnen, die wordt gezocht en daarom ongevraagd bij haar onderduikt. Hoewel ze hem aanvankelijk alleen als indringer, cipier en potentiële moordenaar beschouwt, gaat ze zich toch in hem verdiepen, waardoor er wederzijds steeds meer begrip komt. Tussen de oude, gedesillusioneerde vrouw en de idealistische jongere man groeit een band die haar uiteindelijk het leven en hem zijn vrijheid kost. De belangrijke Ierse schrijfster debuteerde in 1960 met de openhartige roman ‘The Country Girls’, waarna vele romans volgden. Dit is een van haar beste door de manier waarop twee kanten van de Ierse vrijheidsstrijd worden beschreven: een indringend contrast tussen de oude, treurige vrouw en de nog steeds idealistische, jongere man.

De stenen dagboeken | Carol Shields

Aan de hand van een gefingeerde biografie van Madelief Goedewil (Daisy Goodwill in de Engelstalige versie), die leefde van 1905 tot begin jaren negentig, schetst Carol Shields de geschiedenis van een Canadese familie in de twintigste eeuw. Het boek is afwisselend geschreven in de eerste en derde persoon enkelvoud en vanuit het perspectief van talloze personages: behalve Madelief worden haar echtgenoten, kinderen, vrienden en bekenden gevolgd. Hier en daar wordt overgeschakeld op de briefvorm. In ieder hoofdstuk wordt een tijdssprong van ongeveer tien jaar gemaakt, te beginnen in 1905. Een boeiend, humoristisch en afwisselend geschreven boek, dat naar het eind toe een iets minder geïnspireerde indruk maakt. Er zijn zelfs een stamboom en foto’s van personages toegevoegd (in werkelijkheid mensen die niets met het verhaal te maken hebben!). ‘De stenen dagboeken’ werd genomineerd voor de Booker Prize en onderscheiden met de Canadese Governor-General’s Award.

Zwart water |  Kerstin Ekman

In deze fascinerende roman, inmiddels in vele talen vertaald, herkent een vrouw zo’n achttien jaar na een afschuwelijke moord op twee jonge mensen het gezicht van iemand die wellicht de dader was. Hierna volgt de hele historie, gezien vanuit vele personen, die elk op hun eigen manier een tipje van de sluier oplichten. Het boek laat zich op verschillende niveaus lezen: het is een bijzonder spannende detective, het kan onder de literatuur ‘met een hoofdletter’ worden gerekend én het is een boeiende familieroman. Het karakter van het Zweedse dorp, dat tegen de grens van Noorwegen aanligt, en waarin spanningen tussen Noren, Zweden, Lappen en Finnen voelbaar zijn, wordt goed weergegeven. Vooral het leven met de natuur, de wisseling van de seizoenen, de symboliek, worden prachtig uitgebeeld. De jaren ’70 zijn duidelijk aanwezig. De schrijfster houdt het verhaal, ondanks de functionele uitweidingen, strak in de hand

Woeste Hoogte | Emily Brontë

Verhaal dat speelt op de woeste gronden van het negentiende-eeuwse Yorkshire, destijds uitgegeven onder het manlijk pseudoniem Ellis Bell. Hoofdpersonen: Catherine Earnshaw en Heathcliff, vondeling die in het gezin wordt opgenomen en die genadeloos getreiterd wordt door broer Hindley. Catherine en Heathcliff lijken voor elkaar geschapen, maar trouwen met de buurkinderen Linton. Drie kinderen worden geboren; Cathy, dochter van Catherine; Hareton, zoon van Hindley; Linton, zoon van Heathcliff. Cathy trouwt met Linton, en na diens dood met Hareton. Liefde, haat en wraaklust zijn de thema’s van dit hartstochtelijk verhaal, dat in 1847 veel opzien baarde. De vertaling van Frans Kellendonk is goed, door het soms ouderwetse taalgebruik sfeervol, maar ook wel eens wat stroef. Hedendaagse populaire termen als geintjes en leuk (dat toen nog lauw betekende) storen daarbij een beetje. Diverse malen verfilmd,

Vallen | Anne Provoost

Elk jaar brengt Lucas (ik-figuur) de zomer door in het huis van zijn grootvader. Deze is de afgelopen winter overleden en nu zijn er geruchten ontstaan over diens oorlogsverleden. Niemand wil Lucas de feiten vertellen en de komst van zijn jeugdvriendin – een danseres – maakt het nog gecompliceerder. Lucas zoekt zelf een antwoord door zich aan te sluiten bij, naar later blijkt, rechts-radicale jongeren. Gaandeweg verliest hij grip op de ontwikkelingen. Mede door zijn toedoen verliest zijn vriendin bij een ongeluk haar linkervoet. Als zijn vrienden beweren dat hij uit wraak gehandeld heeft, stort zijn wereld in. In deze roman wordt de spanning langzaam opgebouwd, waardoor de lezer slechts geleidelijk achter de feiten komt. In het tweede deel ebt de spanning wat weg en wordt de lezer gevraagd zich in te leven in een naïeve jongeman die zich inlaat met de misdadige praktijken van racistische jongeren.

De buitenvrouw | Joost Zwagerman

Theo Altena, leraar Nederlands en gelukkig getrouwd, krijgt een affaire met de Surinaamse docente  Iris Pompier. Een roman over leugens en zelfbedrog. Maar ook over moedwil en misverstand in het multiculturele Nederland.

Rico’s vleugels | Raschsa Peper

Uiterst boeiende roman van een ras vertelster (1949). In dit verhaal staat een echtpaar centraal dat schelpen verzamelt. Het boek is hierover goed gedocumenteerd. Hun inmiddels wereldberoemde collectie wordt overgedragen aan een Nederlands museum. In een duinvilla worden de exemplaren nog beschreven, alsof het paar er geen afscheid van kan nemen. Een veertienjarige opgeschoten jongen, kundig door Peper geportretteerd, is behulpzaam bij het inpakken. De man vat een (oude) passie op voor de jongen. De schrijfster leeft zich hier uit in prachtige wederzijdse fantasieën. De zorgvuldig in jaren opgebouwde sublimatie blijkt voor de man vals. Het boek eindigt in te veel drama.

Indische duinen | Adriaan van Dis

De ik-figuur, in Nederland geboren, is lid van een Indisch repatriantengezin dat zich met zijn Japanse-bezettingstijd-ervaringen in ‘gastvrij’ Nederland tracht te handhaven. Op de zoektocht naar zijn wortels stuit hij op feiten die hem zijn familie leren waarderen – met name zijn gehate gestorven vader. Historische feiten, herinneringen in flashback en eigentijdse belevenissen brengt de auteur (1946) zonder nostalgie bijeen in een bijzondere familieroman met veel herkenbare situaties en goede sfeertekeningen. De stijl is modern, recht voor zijn raap. Scherp en helder analyserend spaart de auteur zichzelf daarbij ook niet. Hartverwarmend zijn z’n gevoel voor humor en optimisme.

Het meesterstuk | Anna Enquist

De dichteres Anna Enquist (1945) debuteerde met ‘Het meesterstuk’ als romancière. Het boek heeft in de schrijfwijze veel weg van haar poëzie, die ook zowel beeldend als analyserend is. Er wordmet veel vaart en inleving in verteld, op een manier die gerust meeslepend genoemd mag worden; tevens wordt er veel uitgelegd, vooral door de psychiater Liza, die als betrokken buitenstaander het drama van deze roman meemaakt en analyseert. Haar vriendin, een vrouw van middelbare leeftijd, is in een huwelijkscrisis verzeild geraakt; ze is welzijnswerkster, wat ook al heel wat gepsychologiseer met zich meebrengt. Zij en haar ex-man, een kunstschilder, hebben een tienjarig kind verloren, een ervaring die hen uit elkaar heeft gedreven. Verder wordt de roman bevolkt door de stokerige moeder van de schilder en zijn, bijzonder jaloerse, broer. Het geheel is geschreven op het stramien van Mozarts opera ‘Don Giovanni’. Enquist bewijst, door een spanningverwekkende dosering van gebeurtenissen, dat zij weet wat een plot is. De personages komen goed tot hun recht en groeien uit tot volle karakters.

De passie | Jeanette Winterson

Een bediende van Napoleon, die is aangesteld om te voldoen aan de passie van de keizer voor kip, weet hoe belangrijk passies zijn en volgt ook zelf zijn hart. Als hij met het Franse leger in Rusland is, besluit hij te deserteren met een collega. Bij hen voegt zich een zeer bijzondere Venetiaanse vrouw die ook altijd haar eigen weg gaat. Nadat zij in Venetië zijn aangekomen, volgt zij haar hart, dat leidt tot een moord die met name voor haar vriend heel ingrijpende gevolgen heeft. Jeanette Winterson (1959) gebruikt in haar werk historische feiten op een zeer eigenzinnige manier. Ook in deze roman heeft ze feit en fictie heel origineel vermengd tot een uiterst boeiend, en knap geheel met verschillende lagen. De vertaling is goed.

Jazz | Toni Morrison

Rond 1926 trekken veel zwarte mensen uit het zuiden van de VS naar New York om een leven met betere toekomstmogelijkheden op te bouwen. Zo ook Joe Trace en zijn vrouw Violet. Joe gaat huis aan huis cosmetica verkopen en Violet knipt en krult haren. Als Joe 50 jaar oud is, begint hij een gepassioneerde relatie met de 18-jarige Dorcas. Na een paar maanden schiet hij haar dood. Deze gebeurtenis zet vele personen en het verhaal in beweging. Het verhaal wordt verteld door een anonieme, beschouwende persoonlijkheid op de achtergrond, die ook commentaar geeft op de gebeurtenissen. Het is een bijzonder verhaal, mede omdat de gebeurtenissen steeds een heel andere wending nemen dan men verwacht. Een sterke literaire roman, die de lezer voortdurend op verrassingen trakteert. Morrison kreeg de Pulitzer prijs voor haar roman ‘Beminde’ (Beloved). 

Heren van de Thee | Hella Haase

In 1873 komt een jonge Nederlandse chemisch technoloog aan in Java, waar zijn ondernemende en vooruitstrevende familie plantages bezit. Hij begint een eigen plantage, Gamboeng, die zijn leven gaat beheersen. Ook nadat hij uit liefde is getrouwd met de levendige, gevoelige Jenny blijft alles in het teken van het afgelegen Gamboeng staan. Pas na haar zelfmoord in 1907 gaat hij begrijpen hoezeer hij haar en anderen te kort heeft gedaan en zichzelf heeft geïsoleerd door zijn onbuigzaamheid. Hella Haasse (1918), vooral bekend door haar historische romans waarin feit en fictie knap zijn verwerkt, groeide op op Java. Zij weet de sfeer van het eiland dan ook uitstekend op te roepen in deze mooie roman. Uitgaande van bestaande correspondentie en documenten, en in de van haar bekende zorgvuldige stijl, beschrijft ze fragmentarisch en uiterst boeiend de ontwikkeling van de hoofdpersonen

Een breuk in april | Ismail Kadare

De ontmoeting van de traditionele en de moderne cultuur leidt bij enkele bewoners van Albanië tot innerlijke spanning.

De wijde blik | Willem Jan Otten

De auteur (1951) heeft als dichter en essayist bekendheid gekregen. In zijn tweede roman zijn deze elementen duidelijk terug te vinden. Het gaat in dit boek over de lustgevoelens van blinden. Opvallend is het veelvuldig voorkomen van blindheid en scheelzien, films en spiegels, met daarnaast het observeren en het bewustzijn geobserveerd te worden. Centraal staat de verhouding tussen de blindgeworden Susan en de filmcriticus Lex. In beider leven doet een ander zijn intrede. Ze verbergen dat voor elkaar en schamen zich, voelen zich schuldig. Susan heeft een kortstondige verhouding die ze afbreekt als ze de voorkeur geeft aan de liefde. Toch kiest ze, blindgeworden, voor haar erotische gevoelens, en verlaat Lex. Deze verbreekt zijn contacten met een andere vrouw, en blijft eenzaam achter, terwijl ze zijn denken blijft beheersen. Het boek heeft sterk het karakter van een essay, maar dan wel met knap beschreven ideeën (die intussen niet door alle lezers gedeeld zullen worden).

Patrimonium | Philip Roth

In dit portret van zijn vader doet de bekende Amerikaanse schrijver Philip Roth (1933) verslag van diens leven, vooral na de dood van zijn vrouw, en schrijft hij over de band die hij met zijn vader had. Deze leidt aanvankelijk een actief leven, maar alles verandert als hij een grote hersentumor blijkt te hebben. Omdat deze moeilijk operabel is en de kans op volledig herstel klein, besluit de 86-jarige Herman Roth zich niet te laten opereren. Nadat hij nog een aantal maanden betrekkelijk zelfstandig heeft geleefd en vrij intensief contact had met zijn zoon, sterft hij zonder veel pijn. Heel indringend, zonder sentimentaliteit, en met humor doet de auteur verslag van zijn vaders laatste jaren en zijn ziekteproces. Daarnaast is het een mooie beschrijving van de toch intense band tussen een kritische zoon en zijn lastige vader.

Ontaarde moeders | Renate Dorrestein

Hoewel het moederschap centraal staat in deze roman, is het toch geen zwaarwichtig boek, maar integendeel een luchtige roman met veel spannende verwikkelingen en een verrassende ontknoping. Wèl is de traditionele rolverdeling op heel vanzelfsprekende wijze doorbroken. De roman is behoorlijk hardhandig: verkrachting, moord, zelfmoord, en geestelijke en lichamelijke mishandeling behoren tot de hoofdingrediënten. Toch is het niet zo dat de schuld van dit alles alleen bij mannen moet worden gezocht. Ook de vrouwen zijn schuldig. De hoofdrollen in de roman zijn niet uitsluitend weggelegd voor vrouwen. Een archeoloog en alleenstaande vader tegen wil en dank speelt een belangrijke rol, want om hem en zijn haat-liefde verhouding met zijn elfjarige dochter draait het vooral. De alledaagse verschrikkingen van de wereld zijn door Renate Dorrestein (1954) op een tragi-komische wijze beschreven. Zo is ‘Ontaarde moeders’ niet alleen een grappige en onderhoudende, maar ook een gevoelige en inlevende roman.

God stierf bij de Nijl | Nawai El Saadawi

In een dorp aan de Nijl moet een boerenvrouw aanzien dat haar twee nichtjes seksueel worden misbruikt en haar broer en haar zoon ten onrechte gevangen worden gezet.

’n Ogenblik in de wind | André Brink

Een historisch gegeven: de expeditie van de Zweedse ontdekkingsreiziger Erik Larsson en zijn vrouw, Elisabeth, in 1749 in de binnenlanden van Zuid-Afrika. Op basis van gegevens uit de nagelaten dagboeken en een studie van Zuid Afrika van de 18e eeuw, schreef auteur een fictief verhaal rond Elisabeth en Adam, een negerslaaf. Behalve het gegeven, lijkt deze roman wel èrg veel (qua opbouw, stijl, struktuur, thema, natuurbeschrijvingen etc.) op auteurs eerder verschenen roman “Kennis van de avond”, die in Zuid-Afrika verboden werd. Koos auteur om die reden deze keer een historisch gegeven? Om zich te vrijwaren van eerder voorgedane kritiek, of om Elisabeth voor de lezer aanvaardbaar alleen te laten zijn in het oerwoud? Hoe het ook zij: een indringende en intrigerende roman over vooral de menselijke verhoudingen in het Zuid-Afrika van de 18e eeuw.

Madame Bovary | Gustave Flaubert

De roman over de vrouw van een goedaardige plattelandsdokter die door haar romantische fantasieën en haar schrale leven tot uitspattingen en tot zelfmoord wordt gedreven is een klassiek werk uit het 19e-eeuwse realisme. Flaubert levert ingehouden, venijnige kritiek op clichés uit de romantiek en de oppervlakkige beleving van weelde, en op de scheiding tussen het dagelijks bestaan en een verondersteld verheven, gelukzalig universum. Deze kritiek is nog steeds actueel en de ironie van Flaubert blijft effectief, ook daar waar het optimistische vooruitgangsgeloof van de Verlichting het doelwit is.

Eerst grijs dan wit dan blauw | Margriet de Moor

Dubbelportret’ van De Moor (1941) viel op door de psychologische diepgang en de ingehouden maar trefzekere vertelstijl. Ook deze psychologische roman vertoont deze kenmerken, maar is hechter gestructureerd en brengt intrigerender figuren naar voren. Het verhaal is opgebouwd als een vierluik en start op de ochtend dat een oogarts Magda, de vriendin van zijn vrouw (ook zijn ex-minnares), vermoord aantreft. Dit dode personage draagt verder de hele roman. In het tweede luik, dat drie jaar eerder speelt, ontdekt de man van Magda dat ze verdwenen is en het derde deel focust in op de reis die ze onderneemt langs de locaties die haar leven bepaalden. In hun wanhopige pogingen om zinvolle relaties aan te gaan, staan de volwassen personages in wezen niet ver af van een emotioneel gestoorde puber. Toch is dit geen koud, desolaat boek geworden, daarvoor beschrijft de auteur haar figuren met te veel warmte, mededogen ook. Het verhaal is bijzonder vakkundig geconstrueerd. Maar het meest indrukwekkend blijft de vlijmscherpe karaktertekening. 

Een leeg landschap | Willem van Toorn

Een terugkeer naar het dorp aan de rand van Amsterdam, waar Erik Leeman – het opnieuw terugkerende alter ego van Willem van Toorn – 20 jaar gewoond heeft, staat aan het begin van zijn herinneringen aan de decennia daarvoor. Veranderingen in zijn persoonlijk leven lijken hem daarbij minder te beroeren dan de veranderingen in de ruimten. De verstedelijking van ‘zijn’ dorp blijkt onafwendbaar; het oude verdwijnt, het lelijke komt ervoor in de plaats. Het voorbijgaan van de dingen (ook in Amsterdam) geeft aanleiding tot melancholie, maar ook is er grimmigheid vanwege de moderne tijd die zich te weinig gelegen laat liggen aan een zorgvuldige omgang met het verleden. Niet alleen de thematiek, ook de verteltechniek – perspektiefwisselingen en chronologie-doorbrekingen zijn ongekunsteld aangebracht – en de stijl geven aanleiding tot enthousiasme over deze roman van Van Toorn.

Angst op Java | Margaretha Ferguson

Bij de terugkeer naar haar geboorteland Indonesië wordt een vrouw bevangen door oude angsten.

Hoffman’s Honger | Leon de Winter

De auteur lijkt zich vanaf Kaplan (1986) op een groter publiek te willen richten. Ook deze roman, waarin hij zelfs spionage-elementen niet schuwt, laat zich buitengewoon vlot lezen. Achter het vlotte verhaal zitten intussen filosofische en psychologische lagen die meer diepte geven. Hoofdpersoon is de 59-jarige, nog juist op tijd tot ambassadeur gepromoveerde Felix Hoffman. Na het overlijden van zijn eerste dochter lijdt deze Hoffman aan chronische slapeloosheid. Het verleden – niet alleen van zijn gestorven kinderen, maar ook van de oorlog – en schuldvragen doen zich blijvend gelden. Doorwaakte nachten brengt Hoffman etend door. Hij ondermijnt zichzelf door een liederlijke vraatzucht. Ook is er een honger naar zuiverheid. Die krijgt gestalte in de (nachtelijke) bestudering van Spinoza. Bij dit alles komt de spionage-intrige. Dit is een roman vol tegenstellingen. Omdat niet alle elementen even logisch met elkaar verbonden zijn, is het boek geen hechte eenheid geworden. Dat neemt overigens niet weg dat deze roman boeiend is.

De Wetten | Connie Palmen

Het bewonderenswaardige en reeds veelgeprezen debuut van Connie Palmen (1955), afgestudeerd in de filosofie en de Nederlandse taal- en letterkunde. Ook de vrouwelijke hoofdpersoon is geboren in 1955 en studeert filosofie. Het boek bestaat uit zeven hoofdstukken die de namen hebben van zeven manlijke personen: de astroloog, de epilepticus, de filosoof, de (ex-)priester, de fysicus, de kunstenaar en de psychiater. De relatie van de hoofdpersoon tot deze mannen wordt zeer verrassend, helder en diepgaand beschreven. Onder de oppervlakte van deze vlot lezende roman schuilen veel universele vragen waarop soms mooie antwoorden gegeven worden en waarvan sommige even onbeantwoord als meestal in het leven blijven. De schrijfster kreeg de AKO-literatuurprijs voor haar tweede roman, “De vriendschap”.

De familie van Pascual Duarte | Camilo José Cela

Dit eerste boek (1942) van de Spaanse schrijver Cela (1916) wordt beschouwd als het belangrijkste van de eerste jaren na de Burgeroorlog en zeker als het meest baanbrekende qua onderwerp en stijl. De ter dood veroordeelde hoofdpersoon Pascual die leefde in een liefdeloos, sociaal zwak milieu op het platteland, schrijft in de gevangenis zijn levensgeschiedenis, uit berouw maar ook om zichzelf gedeeltelijk te rechtvaardigen. Het verhaal wordt o.a. gekenmerkt door: beschrijving van de schokkendste details: afwezigheid van eenheid van toon: nu eens gevoeligheid, dan weer nuchtere afstandelijkheid die op het absurde af is; de frequente aanwezigheid van zwarte humor. Cela presenteert deze geschiedenis als authentiek geschrift, door hem gevonden. De vertaling is goed (in 1950 verscheen een eerdere vert.). Het boek is verfilmd. Cela schreef een uitgebreid en gevarieerd oeuvre, waarin allerlei vormen van humor een constante zijn. Hij kreeg onlangs de Nobelprijs voor literatuur.

Als stromend water | Marguerite Yourcenar

Deze bundel bevat drie novellen van de Franse winnares van de Erasmusprijs. De drie verhalen spelen in de 16de en 17de eeuw en geven een levendig beeld van het leven in die tijd. Het eerste verhaal ‘Anna, soror…’ heeft als thema de incestueuze relatie tussen een broer en zuster in Napels. ‘Die ene man’ beschrijft het leven van een eenvoudig man, Nathanaël, zijn omzwervingen en liefdes, voornamelijk zich afspelende in Nederland in de 17de eeuw. Het laatste en kortste verhaal ‘Een mooie ochtend’ heeft als hoofdpersoon de zoon van Nathanaël, die als kind door een groep rondtrekkende Shakespeare-spelers wordt meegenomen op hun tournee langs de Europese vorstenhoven. In de nacht voor zijn vertrek beleeft hij in een droom alle rollen, die hij in de toekomst spelen zal. Met een uitvoerig nawoord van de schrijfster, waarin zij verslag doet van de ontstaansgschiedenis van de novellen, die al in haar jeugd in andere vorm werden geschreven en gepubliceerd.

Millemorti | Nelleke Noordervliet

Anna Arents, docente kunstgeschiedenis aan een Nederlandse universiteit, heeft een half jaar studieverlof aangevraagd om in een afgelegen dal in Zwitserland haar onderzoek te kunnen doen. Vanaf het moment dat ze in Zwitserland arriveert, worden haar plannen verstoord: de benodigde boeken zijn niet gearriveerd, waardoor ze werkloos, als lid van de kleine gemeenschap gaat meevoelen met de passies en problemen van de dorpsbewoners. Een natuurramp, in de vorm van een lawine die het dorp overspoelt, schokt Anna en de dorpsgemeenschap uit hun privé-problemen. Nelleke Noordervliet (1945) debuteerde met de fictieve dagboekvertelling “Tine”, over de vrouw van Multatuli. Dit is haar ook goed ontvangen tweede roman.

Het parfum | Patrick Süskind

De verguisde, zonder eigen lichaamsgeur geboren, 18e-eeuwse Jean-Baptiste Grenouille heeft zelf de fijnste ‘neus’ van de wereld, die hij in dienst stelt van een gerenommeerd Parijs parfumeur. Later meet hij zichzelf de onweerstaanbaarste geur van alle aan, te weten die van jonge maagden, die hij daartoe moet doden. Als hij door de mand valt en terecht staat, blijkt zijn verworven geur hem onaantastbaar te maken. Toch kan hij er zelf niet mee leven. Süskind (1949) werd met ‘Das Parfum’ op slag beroemd, zijn schrijfstijl en fantasierijkdom werden alom geprezen. Voor Nederland verzorgde Ronald Jonkers een nauwgezette en vloeiende vertaling. In 2006 succesvol verfilmd als ‘The Story of a Murderer’.

De wereld valt uiteen  | Chinua Achebe

Het eerste gedeelte van deze roman van de Nigeriaanse auteur (1930) vergunt de lezer een blik in het leven van een Nigeriaans dorp in de prekoloniale tijd: man-vrouw verhouding, huwelijk en begrafenis, kindersterfte, mensenoffers. Een ongeval veroorzaakt de verbanning van de hoofdpersoon. Deel twee vertelt hoe deze de eerste blanken (zendelingen) ziet verschijnen. In het laatste gedeelte eindigt het verzet tegen de binnendringende nieuwe orde in een climax: de dood van een gerechtsbode en de zelfmoord van de hoofdfiguur. Een verklarende lijst met Ibo-woorden besluit dit terecht veelgeprezen boek, dat de zogeheten Nigeriaanse literaire renaissance inluidde.

Au pair | Willem F. Hermans

De negentienjarige Pauline besluit na de middelbare school kunstgeschiedenis in Parijs te gaan studeren. Om in haar onderdak en onderhoud te kunnen voorzien wordt ze au pair. Op haar eerste adres wordt ze bijna verkracht door huurders van haar gastgezin. Door een wonderlijk toeval komt ze in huis bij een oude generaal die zich zelden laat zien, maar haar met geschenken overlaadt. Pauline raakt in een familiedrama verwikkeld en grijpt de mogelijkheid aan iets terug te doen voor alles wat haar zo in de schoot komt vallen. Ze moet een koffer met geld illegaal de grens over smokkelen. De hele geschiedenis loopt uit op een typisch Hermansiaanse desillusie.

De gouden druppel | Michel Tournier

Een terugkeer naar het dorp aan de rand van Amsterdam, waar Erik Leeman – het opnieuw terugkerende alter ego van Willem van Toorn – 20 jaar gewoond heeft, staat aan het begin van zijn herinneringen aan de decennia daarvoor. Veranderingen in zijn persoonlijk leven lijken hem daarbij minder te beroeren dan de veranderingen in de ruimten. De verstedelijking van ‘zijn’ dorp blijkt onafwendbaar; het oude verdwijnt, het lelijke komt ervoor in de plaats. Het voorbijgaan van de dingen (ook in Amsterdam) geeft aanleiding tot melancholie, maar ook is er grimmigheid vanwege de moderne tijd die zich te weinig gelegen laat liggen aan een zorgvuldige omgang met het verleden. Niet alleen de thematiek, ook de verteltechniek – perspektiefwisselingen en chronologie-doorbrekingen zijn ongekunsteld aangebracht – en de stijl geven aanleiding tot enthousiasme over deze roman van Van Toorn.

Eva Luna  | Isabel Allende

Met haar eerste roman, ‘Het huis met de geesten’, werd de Chileense schrijfster Isabel Allende (1942) in korte tijd wereldberoemd. ‘Eva Luna’, is volgens dezelfde toverformule geschreven: een uitbundig, exotisch verhaal vol liefde, haat, dood, oorlog, paranormale verschijnselen en bizarre figuren, gesitueerd in een niet met name genoemd Zuid-Amerikaans land. De levensgeschiedenis van Eva Luna – de vertelster – en die van de uit Oostenrijk afkomstige Rol Carlé vormen het geraamte van een verhaal dat een dwarsdoorsnede wil geven van het hedendaagse Spaans-Amerika. Net als in ‘Het huis met de geesten’ geeft de auteur zowel een avontuurlijk beeld van het recente verleden als een hoopvol uitzicht op de toekomst. En ook in ‘Eva Luna’ krijgen liefde en politieke strijd een steeds belangrijker rol.

De regels van het huis | Hermine de Graaf

Een jong meisje probeert aan de strenge regels van haar ambitieuze ouders te ontsnappen.

De avonden | Gerard Reve

Een jongeman in naoorlogs Amsterdam voelt zich rond Kerstmis beklemd door zijn kleinburgerlijke omgeving en zijn zwartgallig innerlijk.

Terugblik | May Sarton

Een kil onderwerp verstandelijk koel benaderd. Een 60-jarige Amerikaanse vrouw, ongeneeslijk ziek, wil de laatste maanden van haar leven als een groot avontuur beleven alleen met haar boeken, klassieke muziek, haar porselein en de mooie tuin. Ze moet haar interessante baan bij een uitgever opgeven. Maar er gaan teveel dingen gebeuren. De volwassen kinderen met gezin en aanhang, haar problematische zusters brengen naast niet aflatende hulp en vriendschap hun belevenissen mee, hun herinneringen. Door een lieve dame voor de huishouding, ziekenhuis en een familietocht naar haar zomerhuisje in Maine verliest ze haar zelfstandigheid: ‘Ze wil alleen leren hoe ze kan wegdrijven’. Geroutineerd geschreven roman. De vele karakters staan er helder op: de dokter, hulp, een bejaarde tante. Heel knap komt een voor haar waarschijnlijk laatste kinder verjaarspartij uit de verf zonder larmoyant te zijn.

Mystiek lichaam | Frans Kellendonk

De rijke, bejaarde weduwnaar Gijselhart heeft twee kinderen: Magda, alias Prul, ziekenhuisarts, onaantrekkelijk en ongetrouwd, en Leendert, gevierd kunstcriticus in New York en homoseksueel. Met de vanwege zijn joodse afkomst uit het ziekenhuis weggepeste KNO-arts Bruno Pechman, die bij haar een kind verwekt, is Prul in dit boek de draagster van de levensdrift, terwijl Gijselhart en zijn zoon, die met AIDS besmet raakt, de doodsdrift belichamen. Kellendonk problematiseert in dit boek de homoseksualiteit door die als doodlopende weg voor te stellen, naast de vruchtbare heteroseksuele relatie. Dit, maar meer nog het ironisch negatieve beeld dat hij van het personage Pechman geeft, ontketende aanvankelijk nogal heftige negatieve reacties in de kritiek (‘weerzinwekkende onzin’, ‘antisemitisme’) en deed de discussie over literatuur en ethiek weer eens oplaaien. Inmiddels wordt de roman beschouwd als het beste werk van de jonggestorven Nederlandse schrijver (1951-1990) en een moderne Nederlandse literaire klassieker.

Lente voor beginners | Tom Pauka

Een grappig bedoelde koppeling van een bokser met een veertigjarige secretaresse pakt onverwacht uit.

Een kunstenaar van het vlietende leven | Kazuo ishiguro

De Japans-Britse schrijver Kazuo Ishiguro, in 1954 in Nagasaki geboren, werd in Nederland geïntroduceerd door zijn roman ‘Versluierde heuvels’, maar werd vooral bekend door het met de Booker Prize bekroonde ‘De rest van de dag’, mede door de succesvolle verfilming. De onderhavige roman bevat de levensschets van de gepensioneerde schilder Masuji Ono. Eens maakte hij deel uit van een schildersgroep, die zich baseerde op het l’art-pour-l’art-principe. De schilder zocht zijn onderwerpen aanvankelijk in het vermaakscentrum van een niet nader genoemde stad. In de jaren dertig, toen het militarisme in Japan opkwam, koos Masuji Ono echter andere onderwerpen, waarbij de verheerlijking van het keizerlijke Japan vooropstond. Het einde van de oorlog betekende ook het einde van al zijn illusies. Zijn propagandistische kunst wordt nu veracht. Ono’s besmette oorlogsverleden levert hem bovendien allerlei problemen op. Dit boek over een voor veel Japanners pijnlijk onderwerp is beheerst geschreven met een groot psychologisch invoelingsvermogen. De schrijver kreeg voor deze roman de Whitbread Award.

Maurits en de feiten | Gerrit Krol

Een jonge verdachte van moord is voorwerp van onderzoek van psychologen.

Moeder-zoon relatie

De uitvreter, Titaantjes, Dichtertje | Nescio

Verhalen die op ironische en navrante wijze het conflict burger-dichter en het schipbreuk lijden van jeugdidealen op een materialistische maatschappij weergeven. Geschreven tussen 1911 en 1915, van tijdloze kwaliteit. Met beroemd geworden tekstgedeelten: ‘Jongens waren we – maar aardige jongens. Al zeg ik ’t zelf. We zijn nu veel wijzer, stakkerig wijs zijn we, behalve Bavink, die mal geworden is.’ En over Japi, een uitvreter, voor wie er niks anders op zit dan het kantoorbaantje te accepteren dat zijn vader voor hem geregeld heeft. De afloop is bekend: ‘Op een zomermorgen om half vijf, toen de zon prachtig opkwam, is hij van de Waalbrug gestapt.’ 

De kleur paars | Alice Walker

Op 14-jarige leeftijd heeft Cecile, een jonge zwarte vrouw in het zuiden van de Verenigde Staten, al twee kinderen van haar stiefvader gekregen en wordt zij door hem gedwongen te trouwen met een weduwnaar met vier kinderen. Behalve haar zuster Nettie, die al snel wordt weggestuurd, luistert niemand naar haar. Daarom schrijft zij brieven aan God om haar hart te luchten. Pas veel later wordt enig geluk haar deel als zij een verhouding met een vrouw begint en zij uiteindelijk haar zus terugvindt. Dit prachtige boek beschrijft uiterst subtiel en met veel humor hoe een vrouw die aanvankelijk door iedereen wordt gebruikt en uitgebuit haar eigen weg vindt en toch mild blijft. De mildheid waarmee alle personen worden geobserveerd en de treffende beschrijvingen van mensen en situaties maken dit boek heel bijzonder. 

Davita’s harp | Chaim Potok

De ‘harp’ is het belsignaal dat Davita verrast aan elke deur van de vele huizen waarin haar ouders door de omstandigheden wonen. Hun bezoeken bepalen haar ontwikkeling, waarin de tegenstellingen tussen jodendom en christendom en in de politiek en het sociale leven centraal staan. Davita groeit in de jaren dertig in New York op als een leergierig meisje dat haar eigen keuze moet maken. Ze raakt ingewijd in de orthodoxe joodse leer, maar voelt zich daar als jonge vrouw niet geaccepteerd. Die ervaring valt samen met de opkomst van fascisme en antisemitisme. Het epos komt traag op gang; de roman groeit tot een suggestief beeld van verwachting en teleurstelling en wordt boeiender naarmate de verhalen elkaar versterken en de personages meer karakter krijgen. De auteur is een overtuigend verteller die zijn onderwerp schakeert met veel aspecten die het thema verrijken. Er ontwikkelt zich een ontroerend relaas van een minderheid die haar idealen trouw blijft ondanks persoonlijke kritiek en maatschappelijke tegenstand.

Nee heb je | Renate Rubinstein

Renate Rubinstein (1929-1990) heeft een volstrekt eigen en persoonlijke manier van schrijven. Dit boek is een zeer persoonlijk (‘egocentrisch’, schrijft ze zelf) document. In een aantal korte beschouwingen beschrijft ze hoe een ziekte, multiple sclerose, zich bij haar manifesteert en welke gevoelens, problemen en veranderingen dit bij haarzelf en haar omgeving teweeg brengt. Haar talent om datgene wat zij observeert, helder en herkenbaar en met een voortdurend aanwezige onderhuidse humor aan het papier toe te vertrouwen, doet dit boek ver uitstijgen boven een gewone ziektegeschiedenis. Renate Rubinstein maakte van haar ‘Notities over ziek zijn’ zeer persoonlijk, maar voor iedereen toegankelijk proza.

July’s mensen | Nadine Gordimer

Als er tussen zwarten en blanken in Zuid-Afrika een burgeroorlog is uitgebroken duikt een blank gezin onder bij een vroegere huisbediende.

Cirkel in het gras | Oek de Jong

Deze roman van Oek de Jong (1952) kwam voor het eerst uit in mei 1985. Daarna verschenen al snel vele drukken. Ook werd het boek in meer talen vertaald. De inhoud: een Nederlandse journaliste vertrekt voor twee jaar naar Rome, ontmoet daar een kunsthistoricus en wordt hartstochtelijk verliefd, terwijl hij aarzelt. In afdeling twee is het een jaar later: nu wil hij samen verder gaan, maar zij vertrekt, alleen weer naar Nederland. Naast liefdesroman zou je deze roman ook een kunstenaarsroman, een politieke roman en een ideeënroman kunnen noemen, waarbij het verlies van de eigen persoonlijkheid in al deze romanvormen aan de oude komt. Een boeiend gegeven, goed vormgegeven.

Bint | Ferdinand Bordewijk

Beroemde Nederlandse roman over een beginnend leraar aan een school waar een ijzeren discipline heerst, ingesteld door directeur Bint. Deze facsimile-editie naar de eerste druk van 1934 is uitgegeven t.g.v. Bordewijks honderdste geboortedag en t.g.v. van het feit dat het vijftig jaar geleden is dat de eerste druk verscheen. Gezien de buitengewone plaats die deze roman in de Nederlandse literatuur inneemt en gezien het feit dat hij zeer veel door scholieren wordt gelezen, mag het boek eigenlijk in geen enkele bibliotheek ontbreken

Onder de sneeuw van een Indisch graf | Frans Lopulalan

Twee autobiografische verhalen van de Molukse auteur

Langs de lijnen van geleidelijkheid | Louis Couperus

Het leven van een gescheiden vrouw, die wankelt tussen genegenheid voor een vriend en passie voor de man die zij heeft verlaten.

Hersenschimmen | J. Bernlef

Maarten Klein, 71 jaar, woont met zijn vrouw in Gloucester boven Boston. Zijn geheugen begint te haperen, er vallen gaten in zijn herkenning van de werkelijkheid om hem heen en tegelijkertijd nemen soms flarden herinneringen bezit van zijn denken alsof ze het echte heden zijn. Ook in zijn taal ontstaan verschuivingen. Dit onomkeerbare proces dat hem in een volkomen isolement en ten slotte in een inrichting terecht doet komen, wordt door de man zelf verteld, waardoor de lezer bijna fysiek in dit beklemmende schimmenrijk van ontwortelde gedachten en beelden betrokken raakt. Aan zijn thematiek van zwijgen en verdwijnen, op allerlei manier in zijn poëzie en proza aanwezig, heeft Bernlef met dit ingehouden geschreven boek een indrukwekkend gevolg weten te geven. Wat hij in deze roman over ouderdom, aftakeling, beleving, waarneming en herinnering zegt, bewijst welke voordelen literatuur soms heeft boven wetenschappelijk-abstracte studies over dezelfde onderwerpen.

De herfst zal schitterend zijn | Jan Siebelink

De roman speelt zich af in 1979 in een provinciehoofdstad (w.s. Arnhem). Het huwelijk van Michiel, een werkloze academicus, en Hella bevindt zich in een wankel evenwicht van bedrog en liefde. Er komt enige actie in de roman doordat Michiel zich gaat bemoeien met een hal, die ten onrechte op een terrein naast zijn huis is gebouwd, maar deze activiteiten leiden tot niets. De onzekerheid der figuren is meesterlijk weerspiegeld in de verhaaltrant, die de lezer voor veel vraagtekens zet: hoe allerlei dingen aflopen weten we niet, al suggereert het einde enige verzoening. De bouw (5 hoofdstukken) is verwant aan die van het klassieke drama. De vermenging van werkelijkheid, droom en herinnering doet aan het surrealisme denken. De stijl draagt daartoe bij.

Otto’s oorlog | Koos van Zomeren

Omdat vader Stein zijn tamme kraai heeft geleerd ‘Hitler is dood’ te zeggen, wordt de onschuldige kleermaker door de Duitse bezetter naar een concentratiekamp getransporteerd, vanwaar hij niet terug zal keren. Zoon Otto zit tengevolge van dit drama opgescheept met een loodzwaar psychologisch trauma: de oorlog heeft hem beroofd van de mogelijkheid welke gevoelens dan ook voor zijn vader te ontwikkelen. De ontmoeting met de weliswaar in leeftijd jongere, maar geestelijk verreweg superieure etholoog-ornitholoog Wessel, biedt Otto de kans op een emotionele inhaalmanoeuvre. Bijzonder knap geconstrueerde en psychologisch uitgebalanceerde roman met als thema de vader-zoonverhouding. De biologische en geografische bijzonderheden en de meeslepende beschrijvingen van exotische lokaties, waarin het psychologisch conflict van Otto gestalte krijgt, geeft nog een extra dimensie aan deze indringende roman.

Heer der vliegen | William Golding

Vooral voor deze roman werd William Golding (1911-1993) de Nobelprijs voor literatuur 1983 toegekend. Een aantal twintigste eeuwse schooljongens raakt na een schipbreuk geïsoleerd op een onbewoond eiland. Al vlug ontstaan twee groepen en de rivaliteit tussen beide mondt uit in een bloedige oorlog. De keurige Engelse jongetjes hebben elk greintje beschaving van zich afgezet en spreiden daarbij een ontstellende wreedheid (rituele dansen en moorden) ten toon. Deze allegorie over het geweld in de maatschappij is door de eenvoudige jongensboekenstijl toegankelijk voor een breed publiek. Voor de zevende druk in 2002 werd de vertaling gemoderniseerd en de spelling aangepast; deze achtste is licht verbeterd.

Dwaallicht | Willem Elsschot

De nachtelijke tocht van de verteller met drie oosterse zeelieden die op zoek zijn naar een onvindbare vrouw.

De meisjes van de suikerfabriek | Tessa de Loo

Debuut, een bundel met zes verhalen. Thema zijn de nare ervaringen die vrouwen in uiteenlopende situaties opdoen met mannen. Soms kunnen ze adequaat reageren, in de meeste gevallen echter niet. Met het oproepen van zeer verschillende personen, tijden, plaatsen en gebeurtenissen, toont de schrijfster haar brede talent. De stijl is goed, al stapelen de vergelijkingen zich hier en daar te veel op. Zij heeft een groot vermogen om de gevoelens en gedachten van allerlei vrouwen levensecht te presenteren, maar doet geen pogingen om datzelfde van mannen te doen. Alles wordt vanuit de vrouwelijke hoofdpersonen waargenomen. Ondanks het thema kan deze bundel niet als feministisch worden bestempeld, ook al worden de mannen onveranderlijk als vrouwvijandig en egoïstisch afgeschilderd. De verhalen zijn te sterk aan individuele figuren gebonden om noodzakelijkerwijs tot algemeen geldige principes te voeren.

Van geluk gesproken | Marijke Höweler

De uiteenlopende bewoners van een Amsterdams huurhuis streven allen op hun eigen manier, en allen vergeefs, het geluk na.

Van de koele meren des doods | Frederik van Eeden

Hoofdpersoon is Hedwig Marga de Fontayne. Ze stamt uit de welgestelde bourgeoisie, raakt op jonge leeftijd bevriend met Johan, een schilder, maar trouwt met Gerard, een notariszoon, die voor haar echter geen volwaardig echtgenoot is. Vandaar dat ze hem verlaat voor Ritsaart, een pianist. Ze komt terecht in Londen, raakt in verwachting van Ritsaart, maar haar kind sterft spoedig. Daarna reist ze alleen naar Parijs, waar ze op het slechte pad raakt. Uiteindelijk keert ze in Holland terug, waar ze sterft. Meer dan op het verhaal ligt in deze roman de nadruk op de ideeën die door de personages worden gedragen, en op de ethische en sociale inslag. De beschrijving van de psychoses van de heldin is zeer boeiend.

Een vrouw voor mijn zoon | Ali Chalem

Paperback uit De Derde Spreker-serie. Dit is een reeks romans uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika waarin kennis gemaakt kan worden met het alledaagse leven van mensen uit een andere cultuur. Uitgegeven door o.a. Novib.

De aanslag | Harry Mulisch

De jaren zeventig stonden volgens Mulisch in het teken van de renaissance van de roman en hij heeft tot deze herleving zijn bijdrage geleverd in de vorm van een liefdesroman, origineel vooral vanwege het thema: een driehoeksverhouding in nieuwe stijl. De schrijver is voor deze gelegenheid in de huid gekropen van de vrouwelijke hoofdpersoon en laat haar een verhouding beginnen met een jong, eigenzinnig meisje. De ex-echtgenoot kan niet nalaten tussenbeide te komen en een drama voltrekt zich, met veel spanning en een onverwacht slot. Er zitten veel echt Mulischiaanse betekenisvolle thema’s in dit verhaal, die de lezer niet direct en misschien wel nooit duidelijk zullen worden, maar het geheel is vlot te lezen en boeit tot het einde.

Zeepost | Judith Herzberg

Dat deze gedichten steeds opnieuw herdrukt worden is niet zo verwonderlijk wanneer men bedenkt dat het werk van Herzberg voor velen toegankelijk is. De wisselende thematiek van haar verzen maakt dat ze steeds opnieuw blijft boeien. Haar beeldspraak is vaak verrassend origineel, terwijl ze toch sober blijft in haar taalgebruik. Men voelt dat hier iemand aan het woord is die niet alleen bezield maar ook taaltechnisch het juiste penseel durft en kán gebruiken: het leven wordt plotseling ontroerend als je denkt aan de posterijen (blz. 13). Een goede bundel, toegankelijk voor velen.

Huurders en onderhuurders | Hella Haasse

Wanneer het echtpaar Dupels een huurhuis gaat beheren, verandert dit wel enigszins hun vrij kleurloos bestaan. Spoedig wordt het huis bewoond door enkele onderhuurders en in het eerste gedeelte van de roman worden afwisselend hun karakters en onderlinge verhoudingen beschreven. In het tweede gedeelte vernemen we meer gegevens over deze personen uit de aantekeningen van een bewoonster, en naast deze aantekeningen een scriptie over de ondergang van de oude Romeinse Bacchanalen, een ondergang die parallel loopt aan die van de bewoners, zoals in het derde gedeelte blijkt, als de scriptieschrijfster het huis nog eens bezoekt. Een zeer boeiende roman, met vooral een sterk eerste gedeelte door de rake karakterbeschrijvingen van de huurders.

Een lange brief | Marianne Ba

Een lange brief portretteert op persoonlijke wijze de maatschappelijke isolatie van getrouwde vrouwen die polygamie verwerpen in een maatschappij waar polygamie gebruikelijk is. Het boek ontvouwt de problemen van een moslimvrouw van middelbare leeftijd die zich bevindt tussen haar orthodoxe opvoeding en haar nieuwe bewustzijn dat zich niet meer wil laten leiden door Islamitische tradities.

Bougainville | F. Springer

De titel is een eiland in de Stille Zuidzee, waar bij het zwemmen een functionaris van de V.N., die voor ontwikkelingshulp in Bangladesh werkt, verdrinkt. Het blijft een wat raadselachtig voorval, hoewel er een Zwitserse arts Bettina bij aanwezig was. De vriend van de verdronkene, Tommie Vaulant, is de ik-figuur van het boek. Dat is opgebouwd uit ruim twintig korte stukken, waarvan sommige cursief gedrukt. Achteraf blijkt de roman een verzameling gedenkschriften te zijn, die de zuster van Tommie Vaulant na diens dood toestuurt aan de ik-figuur. Er spelen dan verschillende verhalen door elkaar: Indonesische ervaringen van de opa van Tommie, eigen jeugdherinneringen en vooral ervaringen als Nederlands ambassadeur in Bangladesh met als standplaats Dacca.

Bezonken rood | Jeroen Brouwers

Bij de dood van zijn moeder – met wie hij al jaren geen contact meer had – herinnert de schrijver zich weer de gebeurtenissen die tot die verwijdering geleid hebben. In zijn ogen is zijn moeder geheel ontluisterd in het Japanse concentratiekamp Tjideng, waar zij lichamelijk aftakelde, kaal werd geschoren en bovendien voor zijn ogen – hij was 5 jaar – op een gruwelijke manier werd afgetuigd. In tegenstelling tot “Brief aan mijn moeder” van Ischa Meijer, waar het mee vergeleken zou kunnen worden, is het boek eigenlijk een eerbetoon voor de moeder die onder de meest gruwelijke omstandigheden – Tjideng had een beruchte sadistische kampcommandant – met veel moed haar kinderen probeerde te beschermen.

Vroeger is dood | Inez van Dullemen

Verslag over de dood van de ouders van de vrouwelijke ik-verteller: eerlijk schokkend en gevoelig wordt beider karakter en leven geanalyseerd. Hoogtepunt van het boekje: het afscheid van vader die in een inrichting voor demente bejaarden wordt opgenomen en het daarmee intredend verval. De lijdensweg van moeder doet hier niet voor onder en de vraag rijst: welke zin heeft het kunstmatig in stand houden van leven. Een thematiek die algemene geldigheid bezit en tot nadenken stemt. Bovendien een knap geschreven boek in een eenvoudige maar indringende stijl. Ook verfilmd.

Rituelen | Cees Nooteboom

Roman over drie decennia uit het leven van Inni Wintrop, handelaar in alles waar geld in zit. Centraal staat de relatie van Inni tot vader en zoon Taads. De eigenzinnige oude Taads, als misanthroop de absolute eenzaamheid zoekend die uiteindelijk tot zelfvernietiging leidt, bezorgt Inni het beginkapitaal voor een leven dat boven het middelmatige zal uitgaan. De ontmoeting met de zoon van Taads vindt twintig jaar later plaats. Ook deze zoon, aanhanger van het taoïsme, verafschuwt het aardse en is uit op zelfvernietiging. De rituelen van de heilige mis, de oosterse mystieke rituelen en daarnaast de profane rituelen bij de geldhandel vormen het wisselend decor van Inni’s leven en bepalen ook zijn reflectie op het leven. Zeer sterke en overtuigende roman, ook succesvol verfilmd.

Poëziebloemlezing | Ankie Uitenthuis | Gedichten (geen afbeelding beschikbaar)

Niet meer bang zijn | Adriaan van der Veen

Een jonge onderwijzeres probeert zich te bevrijden van de trauma’s van haar verleden: Japanse kampjaren, haar dominerende moeder en haar mislukte huwelijk. Adriaan van der Veen (geb. 1916), romanschrijver en criticus, schildert de hoofdpersoon die behalve met haar eigen frustraties te maken krijgt met problemen van deze tijd: een stukgelopen huwelijk, waarvan de kinderen de dupe worden, de eenzaamheid van oude mensen en een homofiele relatie. De auteur portretteert zorgvuldig en met toewijding een jonge vrouw die haar psychische problemen probeert te overwinnen en zichzelf te hervinden.

De dagen van Olim | Miep Diekman

Zonder een blad voor de mond te nemen vertelt de hoofdpersoon hoe ze als 14-jarig meisje op Curaçao emotioneel betrokken was bij seksuele aangelegenheden en het rassenvraagstuk. Dertig jaar later ziet ze haar land terug na stormachtige politieke ontwikkelingen.

Shosha | Isaac B. Singer

Deze autobiografische roman van de Nobelprijswinnaar 1978 speelt zich af in de kring van joodse intellectuelen en kunstenaars in Warschau, die onder de slagschaduw van het opkomende nazisme aan grote innerlijke verwarring onderhevig zijn. Discussiërend over God en de zin van het leven proberen zij zich innerlijk staande te houden. Hoofdpersoon is een jonge schrijver. Na jaren ontmoet hij zijn vroegere jeugdvriendinnetje Shosha, dat geestelijk en lichamelijk in de puberteit is blijven steken. Ondanks verhoudingen met andere vrouwen trouwt hij met haar. Haar kinderlijke eenvoud tilt haar uit boven de geestelijke verwarring van de anderen. Niet ten onrechte heeft de auteur aan zijn boek haar naam als titel meegegeven. De geestelijke verwarring van deze joden is uiterst boeiend beschreven. Het boek getuigt van menselijkheid en van de wanhoop om in deze wereld van geweld de God van rechtvaardigheid en van liefde terug te vinden.

Parken en woestijnen | M. Vasalis

Eerste – al klassiek geworden – dichtbundel van M. Vasalis (1909-1998) uit 1940. Er zullen weinig bundels zijn met een zo hoog percentage beroemd geworden verzen, zoals ‘Drank, de onberekenbare’; ‘Angst’ (‘Ik ben voor bijna alles bang geweest’); ‘De idioot in het bad’; ‘Tijd’ (‘Ik droomde, dat ik langzaam leefde’); ‘Fanfare-corps’ (‘Ik voelde me bedroefd en goed’); ‘Onweer in het moeras’ (‘Ik kwam er sterk en nieuw vandaan’) enzovoorts. Haar oeuvre is klein: naast deze bundel publiceerde zij ‘De vogel Phoenix’ (1947) en ‘Vergezichten en gezichten’ (1954). In 1997 verscheen een fraaie bundeling van alle drie. Haar werk werd verscheidene malen bekroond, onder meer met de P.C. Hooftprijs in 1982. Ook na meer dan vijftig jaar zijn deze gedichten springlevend: krachtige, mysterieuze en tegelijk heldere poëzie.

De moeder van David S. | Yvonne Keuls

David raakt aan drugs verslaafd: wat betekent dat voor zijn moeder en mede door haar reactie voor de andere gezinsleden? Yvonne Keuls beschrijft hoe indringend en verwoestend dat voor allen is. De moeder maakt – na véél vallen en opstaan – ten slotte in Amerika kennis met een organisatie voor ouders van drugsverslaafden. Zij leert daar hoe zij met haar probleem toch verder kan leven. Terug in Nederland start zij ook hier oudergroepen. In eerste instantie een boek voor ouders van drugsverslaafden zelf, maar tevens voor allen, die met jongeren te maken hebben of bij voorbaat denken te weten hoe het moet.

De krijgsheldin | Maxine Hong Kingston

Een Amerikaanse Chinese, die schrijft over de sagen van Chinese vrouwen. Hetzelfde heeft ze gedaan over Chinese mannen met het boek “mannen uit China (veel minder interessant).

De honden jagen niet meer | A. Alberts

De Nederlander Jan Razelius heeft in een black-out zijn Zweedse vrouw doodgereden. Hijzelf is ernstig gewond en herstelt pas na maanden. De roman beschrijft de moeite die hij heeft om door alle herinneringen heen weer tot rust te komen om verder te kunnen leven. Het lukt hem niet, ondanks de lichamelijke troost van zijn verpleegster, waarna een dreigende incestueuze verhouding met zijn dochter, die het evenbeeld van haar moeder is, hem tenslotte tot een wanhoopsdaad brengt. De roman munt uit door zijn subtiele beschrijving en boeit door zijn verstilde, soms bijna melodramatische sfeer, tot aan het eind.

Nooit meer slapen | Willem F. Hermans

Klassieke roman, die wel als Hermans’ beste werk geldt. De geologiestudent Alfred gaat voor ‘veldonderzoek’ naar Noorwegen. De foto’s van een onherbergzaam gebied blijken zoek te zijn of te worden achtergehouden. Samen met drie Noren gaat hij toch op expeditie. Tijdens de tocht wordt hij geplaagd door zwermen muggen. Bovendien kan hij door de nooit ondergaande zon niet slapen. Halverwege de reis ontdekt hij dat een reisgenoot de door hem gezochte foto’s bij zich draagt. De tocht verloopt dramatisch: een van de jongens verongelukt. Het doet Alfred denken aan zijn vader, die ook tijdens een expeditie het leven liet. Zijn motivatie om de verschrikkingen van een expeditie te weerstaan is het overtreffen van zijn vader. Tevergeefs, want hij komt zonder wetenschappelijk resultaat terug.

Het orgeltje van yesterday | Rutger Kopland

De poëzie van Kopland (1934) munt uit door bezonkenheid, geen gezochte hoogdravendheid, maar milde weemoed (getemperd door fijnzinnige humor) om de vergankelijkheid. Themata als het afscheid van de kindertijd, de dood van familieleden en vrienden, ziekte en eenzaamheid (met als tegenwicht nuchtere levenswijsheid en liefde als mogelijkheid tot levensgeluk) krijgen gestalte in gedichten die uitblinken door eenvoud van zegging. Hierdoor spreekt het werk op het eerste gezicht al aan. Deze eenvoud is echter rijk, in die zin dat er toch meer staat dan er staat. Juist dit (het kenmerk van het ware gedicht) nodigt uit tot herhaald lezen, waarbij telkens verrassende vondsten worden gedaan. Kopland kreeg de P.C. Hooftprijs 1988. 

Hebt u mijn pop gezien | Willem G. van Maanen

Hebt U mijn pop ook gezien? Dat is de vraag die een klein meisje een verloofd paar in een stadspark stelt. De man, die evenmin als zijn verloofde iets heft gezien, antwoordt niettemin dat hij de pop juist voorbij heeft zien lopen, op weg naar het front: een nieuwe oorlog is misschien op komst. Is de man met deze leugen een ware of een onware kindervriend?

Een onfatsoenlijk afscheid | Helen Knopper

Schrijfster poogt te achterhalen welke invloed de oorlogsperiode op haar innerlijke groei heeft gehad.

De dagen met gezichten | Christine Kraft

Jonge alleenstaande vrouw met drie cruciale beslissingen nemen in haar leven, o.a. wat te doen met het kind dat ze verwacht. Afstaan??

Een diepsnijdend, onthutsend eerlijk boek, om over na te denken.

Golden Ophelia | Ward Ruyslinck

De eenzame hoofdpersoon in de roman ervaart zijn leven als zinloos en wil een eind aan zijn leven maken. Dat gaat niet zo maar. De ambtenarij, die de kille, vervreemdende maatschappij vertegenwoordigt, wenst registratie van tijdstip, motieven en methode. In veel romans van Ward Ruyslinck gaat het om de zwakke, vernederde mens, die niet opgewassen is tegen de wreedheid van de samenleving en de genadeloosheid van de mensen onderling. Een romantische liefde lijkt even een wending te geven aan dit uitzichtloze bestaan. Het mag niet baten, want wie kwetsbaar en gevoelig is, is van jongsaf voorbestemd om slachtoffer te zijn. De roman leest gemakkelijk, maar blijft steken in de ideeën, die in feite allemansfilosofietjes zijn. De uitwerking is oppervlakkig en het gegeven van de idyllische liefde is ronduit triviaal in zijn uitwerking. Toch is deze Vlaamse auteur de lieveling van leerlingen en leraren.

En dan zou jij zeggen | Elisabeth Keesing

Een vrouw richt zich tot haar zoon waarmee ze oorlog en Japanse kampen heeft overleefd. Ze begint herinneringen op te schrijven en doet dat met aandacht voor degeen waar ze zich op richt: de zoon, diens vrouw, haar broer. Daarbij doet ze verrassende ontdekkingen.

De kat achterna | Doeschka Meijsing

Een jonge vrouw gaat op zoek naar haar identiteit nadat zij een tijdje bij een vriend in Canada heeft gewoond en – terug in Nederland – een vrij ernstig ongeluk heeft gehad

Roman 1979

Bibi Koetis voor altijd | Lin Scholte

Bij Querido heeft dit boek verscheidene herdrukken gehad. Dit is de eerste Moesson-uitgave – in colophoon abusievelijk (?) 2e dr. genoemd. Het is een ik-verhaal over auteurs jeugdherinneringen in Nederlands-Indië van de 20e eeuw. In deze roman speelde auteurs Javaanse tante, Koetis, een belangrijke rol. Wie auteurs boek ‘Anak kompenie’ gelezen heeft kan ‘Bibi Koetis’ als een aanvulling daarop zien. Een heel aardig boek, geschreven in eenvoudige taal en met interessante feiten over het kampementsleven, het leven van de mindere KNIL-militairen in de kolonie. Handzaam boek; verzorgde opmaak.

Memoires van de heer Daegeman | Louis Paul Boon

zie o.a. KLIK

Mammoet op zondag | Maarten ’t Hart

Autobiografische verhalen

Ik heb je nooit een rozentuin beloofd | Hannah Green

Deborah Blau, een schizofreen meisje, wordt na een zelfmoordpoging opgenomen in een psychiatrische inrichting. Zij is een typische exponent van de Amerikaanse maatschappij; de verwende dochter uit de gegoede middenklasse. Na een nieuwe zelfmoordpoging wordt zij geïnterneerd op de afdeling E.G. (Ernstig Gestoorden), een aards inferno dat gruwelijk indringend wordt beschreven. Een langdurige (freudiaans gerichte) therapie doet haar enigszins herstellen. Een aangrijpend en navrant boek over een mens in nood.

Bouwval | Frans Kellendonk

Drie verhalen, die achtereenvolgens handelen over de wonderlijke kijk van een kind op de wereld van de volwassenen, de zelfkant van de maatschappij en over een ambitieuze wetenschapper die in Londen hopeloos vastloopt.

Twee vrouwen | Harry Mulisch

De jaren zeventig stonden volgens Mulisch in het teken van de renaissance van de roman en hij heeft tot deze herleving zijn bijdrage geleverd in de vorm van een liefdesroman, origineel vooral vanwege het thema: een driehoeksverhouding in nieuwe stijl. De schrijver is voor deze gelegenheid in de huid gekropen van de vrouwelijke hoofdpersoon en laat haar een verhouding beginnen met een jong, eigenzinnig meisje. De ex-echtgenoot kan niet nalaten tussenbeide te komen en een drama voltrekt zich, met veel spanning en een onverwacht slot. Er zitten veel echt Mulischiaanse betekenisvolle thema’s in dit verhaal, die de lezer niet direct en misschien wel nooit duidelijk zullen worden, maar het geheel is vlot te lezen en boeit tot het einde.

Twee vorstinnen | R.J. Peskens

Herinneringen van de auteur aan zijn jeugd en aan zijn moeder en vader en hun oud worden. Peskens pseudoniem van G.A. van Oorschot

Oosterschelde, windkracht 10 | Jan Terlouw

Te midden van een aantal spannende avonturen rond een moord breekt geheel onverwacht een overstromingsramp uit (1953). Op indringende wijze wordt de ramp beschreven. De afwikkeling van het eerste deel is wat te snel; in te korte tijd vinden de hoofdfiguren elkaar terug, wordt de moord opgelost en een kind geboren. Het tweede deel speelt 20 jaar later, de hoofdfiguren uit het eerste deel, hebben nu kinderen. Centraal staat de vraag of de Oosterschelde afgesloten moet worden, veiligheid staat tegenover visserij, recreatie en vooral natuurbehoud. Deze aspecten worden helder uitgelegd. De spanning wordt verhoogd door een bomaanslag. De uiteindelijke oplossing, een stormcaissondam, wordt gezien als een aanvaardbaar compromis, maar wel een veel te dure oplossing. Drie landkaartjes verduidelijken het geheel. Ook is er een literatuurverwijzing. In een nawoord geeft de auteur zijn eigen mening. De karakters van de hoofdfiguren staan, ondanks dat ze erg spontaan overkomen, te veel in dienst van de behandelde problematiek. Goede sfeerbeschrijving, soms wat moeilijke woordkeuze.

De verloren eer van Katharina Blum | Heinrich Böll

Naar aanleiding van een controverse tussen hem en het Springer- concern schrijft Boll een roman over een energieke jonge vrouw die door een spontage handeling in de publiciteit komt, waarna de boulevardpers toeslaat, maar de jonge vrouw verzet zich en slaat dodelijk terug.

De R van Roger | Kin Platt

Een psychisch beschadigde jongen, die de R niet kan zeggen, beschrijft een periode uit zijn leven. Het verhaal van dit vreemd, verwonderlijk en verward jongetje zal idereen die het leest bijblijven. vertaling van: The boy who could make himself disappear. – Philadelphia : Chilton Book Company, cop. 1972

De koperen tuin | Simon Vestdijk

In het leven van Nol Rieske, de ik-figuur uit “De koperen tuin”, spelen twee vrouwen een belangrijke rol: zijn, moeder muzikaal en mooi, en Trix, dochter van de dirigent. Zijn moeder is het ook die hem voor het eerst meeneemt naar een concert in de Koperen Tuin. Daar ontmoet hij Trix en hij danst met haar. Aan het eind van deze oer-romantische roman zijn beide vrouwen overleden. Trix, die altijd van Nol heeft gehouden, heeft zich vergiftigd. Hun liefde is onmogelijk. Nol gaat terug naar de tuin en onder het koper van de herfstbladen komt zijn geest tot rust. Ziedaar in een notedop het plot van de roman die Vestdijk zelf zijn beste vond. Ik durf het met hem eens te zijn. Een must, dus!

De kolonel krijgt nooit post | Gabriel Garcia Marquez

In deze kleine roman geeft de Zuid-Amerikaanse schrijver van o.a. “Het kwade uur” en “Honderd jaar eenzaamheid” door middel van zijn hoofdpersoon, de kolonel, op indringende wijze een beeld van de machteloosheid van zijn volk. Deze kolonel met een revolutionair verleden, woont in een fictief Zuid-Amerikaans stadje (Macondo) waar hij al 15 jaar tevergeefs wacht op het bericht dat hij zijn pensioen zal krijgen. Samen met zijn astmatische vrouw leeft hij in bittere armoe. Zijn enige en laatste trots is een magere vechthaan die voor hem en voor de hele stad het symbool is geworden van de trotsering van alle ellende. Bij gelegenheid door de Nobelprijswinnaar 1982 zijn meest geslaagde boek genoemd. 

De gebroken vrouw | Simone de Beauvoir

Drie verhalen, verbonden door eenzelfde thematiek. In alle drie verhalen gaat het om een oudere vrouw, die door een traumatische ervaring in een crisissituatie terecht komt. Een oudere links-intellectuele vrouw is zwaar verbitterd als haar zoon uit -in haar ogen- opportunistische overwegingen de kant van de tegenpartij kiest. In een lange monoloog probeert een door het leven gekwetste moeder de pijn en het verdriet te verwerken na de zelfmoord van haar dochter. Het laatste verhaal is dat van een vrouw die haar huwelijk geleidelijk aan ziet stranden wanneer haar echtgenoot verliefd wordt op een jongere vrouw. Zeer doorleefde verhalen, getuigend van een groot psychologisch inzicht.

Vanwege een tere huid | Anton Koolhaas

Om de tere huid van zijn dochter Annepiet te beschermen zet haar vader twee hoedna’s, vreemde dieren die hij meebracht uit een warm land, uit in de rivier bij zijn huis. Door haar beschermde opvoeding kan Annepiet het leven echter niet aan, waardoor haar dochtertje Takkie het extra moeilijk krijgt. Een eerste liefde voor de twaalfjarige Jokke brengt hier verandering in, maar uiteindelijk sterft haar vriendje door de vreemde dieren en leert Takkie afscheid van haar kindertijd te nemen. Meesterlijk geschreven roman, waarin het leven van de ouders, de kinderen en de vreemde hoedna’s om de beurt beschreven worden. Vooral het leven van de kinderen, op de grens tussen kindertijd en puberteit, is psychologisch zeer goed weergegeven.

Het nieuwe leven van de jonge Werther | Ulrich Plenzdorf

Het boek gaat over een jongen die Edgar Wibeau heet. Edgar probeert het boek Die Leiden des jungen Werthers te lezen. Ulrich Plenzdorf, heeft veel bewondering voor Johann Wolfgang von Goethe, en hij heeft dit verhaal gedeeltelijk naar een van zijn beroemde vernoemd. Er zijn verschillende stukken uit het oude boek naar het nieuwe van Ulrich overgeschreven. Het stukje “Jungen W.” is vernoemd naar de hoofdpersoon: Edgar Wibeau. Gedachten, gevoelens en ambities van een 17-jarige jongen die zich heeft afgezonderd om het geordende leven te ontvluchten.

De zomer voor het donker | Doris Lessing

Wanneer een man voor zijn werk enige maanden naar Amerika moet en haar kinderen met vakantie zijn krijgt een 45-jarige vrouw de gelegenheid zichzelf te ontdekken. 

Boris | Jaap ter Haar

Tijdens het beleg van Leningrad door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog probeert Boris samen met zijn zieke moeder de verschrikkingen van de oorlog te weerstaan. De strijd om het bestaan is hard. Bij een zoektocht naar voedsel belanden Boris en zijn vriendinnetje Nadja in het niemandsland tussen de Duitse en Russische troepen. Een paar Duitse soldaten brengen de twee kinderen terug naar hun eigen gebied. Later overlijdt Nadja van honger en uitputting. Wanneer Leningrad wordt bevrijd, komt Boris tot het inzicht dat haat geen goede basis kan zijn voor een samenleving. De oorlog wordt in dit boek beschreven vanuit het kinderlijk perspectief van Boris. Boris wil het liefste de tegenstellingen tussen mensen overbruggen, hij kan niet mee doen aan de sfeer van haat tegen de Duitsers. Dit verhaalperspectief geeft de schrijver gelegenheid zijn bewogenheid over de verschrikkingen van een oorlog op ingetogen manier weer te geven. Niet de oorlog zelf maar de effecten daarvan op mensen staan in het boek centraal.

Sneeuw | J. Bernlef

De Nederlander Jan Razelius heeft in een black-out zijn Zweedse vrouw doodgereden. Hijzelf is ernstig gewond en herstelt pas na maanden. De roman beschrijft de moeite die hij heeft om door alle herinneringen heen weer tot rust te komen om verder te kunnen leven. Het lukt hem niet, ondanks de lichamelijke troost van zijn verpleegster, waarna een dreigende incestueuze verhouding met zijn dochter, die het evenbeeld van haar moeder is, hem tenslotte tot een wanhoopsdaad brengt. De roman munt uit door zijn subtiele beschrijving en boeit door zijn verstilde, soms bijna melodramatische sfeer, tot aan het eind.

Jood in Arabië, Goi in Israel | Renate Rubinstein

Renate Rubinstein bezocht Israël, Libanon en Jordanië heel kort na de Zesdaagse Oorlog in ’67 en schreef een kritische analyse over de problemen en de haars inziens enig mogelijke oplossing. In de overwinningsroes van die dagen werd haar dit niet in dank afgenomen: kritiek op Israël was toen niet mogelijk! Wat zij zegt is echter zeer zinnig en de geschiedenis heeft haar inmiddels grotendeels gelijk gegeven. Aan latere drukken is een verslag toegevoegd van een reis naar Egypte in ’69: ook helder analyserend, minder indringend. Deze herdruk is helaas nog steeds (of juist nu: Intifada) zeer aktueel en een “must” voor ieder die probeert het Midden-Oosten-probleem van beide zijden te bekijken.

Een dag uit het leven van Ivan Denisovitch | Alexandr Solzjenitsyn

Wellicht het beroemdste geschrift uit de Russische ‘dissidenten’-literatuur, deze eerste novelle van Solzjenitsyn (1918). De precieze en onderkoelde beschrijving van een doorsneedag van een doorsneegevangene in een doorsneestrafkamp in Siberië levert een onvergetelijk beeld op van een van de grote verschrikkingen van de Stalin-tijd. Hoewel Rusland onderhand een rijke traditie kent van kampliteratuur (Sjalamov, Tsjoekovskaja, Achmatova) is ‘Een dag…’ het enige werk hieruit dat nog in de Sovjet-tijd is verschenen (tijdens de ‘Dooi’, in 1962). Enige maanden later al was het voorbij. Tsjoekovskajas prachtige ‘Het verlaten huis’ lag in hetzelfde jaar bij de drukker, maar de Sovjetlezer wist van het bestaan ervan niet af.

Allemaal tranen | Mensje van Keulen

Allemaal tranen’ uit de jaren ’70 bevat korte verhalen uit het gewone leven. ‘Van lieverlede’ is het verhaal van een meisje dat bij haar zieke moeder woont en zich aan de benauwde sfeer probeert te ontworstelen. Het is een relaas van intense treurigheid;meeslepende verteltrant en goede weergave van kleinburgerlijke milieus.

Aanwezig | Jerzy Kozinsky

Moderne parabel waarin een onbeduidende man, die zich aanvankelijk uitsluitend bezighield met het verzorgen van zijn tuin en het kijken naar televisie, vele contacten krijgt met mannen en vrouwen uit de wereld van de V.I.P.’s.

Sarmani hai | Bea Vianen

De roman speelt zich af in het Suriname van de jaren ’50-’60. Sita, een Hindostaans meisje, speelt de hoofdrol in deze roman. Het thema is echter tijdloos, nl.: het volwassen worden en het zoeken naar een eigen identiteit (waar liggen de wortels van mijn identiteit; in India, in Suriname, in mezelf of ergens anders?). Deze problematiek leeft nu weer in Nederland. Echter nu onder de tweede generatie Hindostanen die een groot gedeelte van hun leven in Nederland zullen doorbrengen. Bea Vianen geldt nog steeds als één van de bekendste auteurs van de Surinaamse literatuur. In haar oeuvre staat Suriname, Surinaams zijn etc. centraal. De toon in haar werk is vaak pessimistisch.

Mooi weer vandaag  | David Storey

Een toneelschets van het leven in een inrichting. De aandacht ligt echter niet bij het sensationele van gewelddadig gestoorden; hoofdpersoon zijn juist twee vriendelijke en zeer “normale” heren die zich uitstekend op hun gemak voelen bij “small talk” over het weer. De konfrontatie met een paar vrouwen met een iets cynischer (en realistischer) kijk op het leven en op hun verblijf brengt hen danig uit hun evenwicht. Schijnbaar oppervlakkig, zeer ontroerend stuk. Het simpele taalgebruik lijkt nietszeggend, maar legt af en toe toch onvermoede diepten bloot. Uitstekende vertaling

Een zachte dood | Simone de Beauvoir

Op een zeer directe wijze geeft de schrijfster een verslag van de fysische en psychische aftakeling van haar 78 jaar oude moeder. Met zeer grote betrokkenheid en liefde voor de stervende, die zich ondanks haar ontzettende pijn (kanker) wanhopig aan het leven vastklampt, probeert zij het lijden te verzachten en de dood te doorgronden. Geen berusting heeft dit tot gevolg, maar een groot innerlijk verzet voor deze “ongehoorde daad van geweld” die ieder van ons staat te wachten. Vanaf de 11e dr. in een nieuwe, verbeterde en geheel gemoderniseerde vertaling.

Een dag uit de dood van verdomde Lowietje | Peter Nicols

Yves en Ann hebben een elf jarige dochter, Liesje. Liesje is een ernstig geestelijk en lichamelijk gehandicapt kind en lijdt veelvuldig aan toevallen. Liesje is hun enig kind en ze hebben er voor gekozen Liesje thuis te verzorgen, hetgeen steeds grotere problemen oplevert in de relatie tussen Yves en Ann. Ann heeft voor haar huwelijk met Yves, nogal wild geleefd en zij gelooft dat de toestand van Liesje een gevolg is van haar vroegere leven. Ze gaat daarom nogal gebukt onder een schuldgevoel. Yves kan zich staande houden door middel van zijn sarcasme en galgenhumor. Hij kan de situatie rondom Liesje echter steeds minder goed verdragen, ook al omdat hij jaloers is op de aandacht die Liesje van Ann krijgt. Yves is een verwend kind die vroeger, maar ook nu nog, door zijn moeder teveel vertroeteld is. Als Ann op een avond vrienden van haar toneelclub mee naar huis brengt die hen gaan vertellen wat ze het beste met Liesje kunnen doen, draait Yves door en neemt rigoureuze besluiten.

Adam, waar ben je? | Heinrich Böll

In de lotgevallen van een aantal Duitse soldaten in Oost- Europa tijdens de laatste fase van de Tweede Wereldoolog wordt het tragisch conflict getekend tussen de machteloosheid van de enkeling en de zinloze willekeur van de oorlog.

De Karakoliërs | Ward Ruyslinck

In deze satirische roman brengt de president van een kleine Afrikaanse republiek een officieel bezoek aan Karakolië, in welk land zonder moeite België valt te herkennen. Bij het waarnemen van de honneurs door de minister voor buitenlandse betrekkingen en zijn kabinetschef wordt op vaak spottende toon het falen van Karakolië geschilderd. 

Terug naar Oegstgeest | Jan Wolkers

Wolkers meesterwerk uit 1965. Deze zoektocht naar het eigen ik blijft inhoudelijk en compositorisch een van de opmerkelijkste boeken in de na-oorlogse Nederlandse literatuur en een hoogtepunt in het werk van de schrijver (1925-2007), mede doordat het alle motieven bevat men daarin kan aantreffen. Centraal staat de geschonden mens die met zichzelf in het reine wil komen. De vorm is hierop afgestemd: alle acht hoofdstukken worden gevolgd door een confrontatieschets, die de titel van het boek draagt.

Het Jongensuur | Andreas Burnier

De roman “Het jongensuur” van Andreas Burnier (pseudoniem voor de Nijmeegse hoogleraar crimonologie C. Dessaur) verscheen in 1969.  Op de kaft staat een foto van Burnier waaroverheen de titel. Pas op het titelblad wordt vermeld dat er nog twee verhalen, nl. ‘Oorlog’ en ‘Na de bevrijding’ toegevoegd zijn. Beide korte verhalen verschenen al eerder respectievelijk in 1990 en in 1995.  De literaire kritiek was in 1969 zeer te spreken over “Het jongensuur”. Ondergedoken als jodin ziet Simone haar eigen individuele verdeeldheid (zij wil jongen zijn) opgenomen in maatschappelijke tegenstellingen: “Vrouwen en joden zijn altijd schuldig”. De titel slaat op de aparte uren in het zwembad voor jongens en meisjes. Het is nog steeds een prachtboek, waarbij de toegevoegde verhalen uitstekend passen.